Reja: Metodikalar tuzish va moslashtirish texnologiyasi

MAVZU: TEST TUZISHNING ASOSIY BOSQIC0LARI

Reja:

1. Metodikalar tuzish va moslashtirish texnologiyasi

2. Metodikalarni yaratuvchilar hamda qoilovchilar uchun

nonnativ talablar.

3. Psixologning psixometrik tayyorgarligiga talablar.

Tayanch tushunchalar: psixologik test, validlik, ishonchlilik,

retest ishonchlilik, parallel shakllar ishonchliligi, test qismlari

ishonchliligi.

Psixodiagnostik metodikalarni yaratuvchilar hamda

qo‘Ilovchilar uchun normativ talablar. Psixologning amaliy ishi

ishlab chiqarishning turli sohalari: tibbiyot, ta’limda psixodiagnostik

metodikalarni qo‘llashni talab etadi. Shuning uchun bunday

amaliyotni normativ boshqarish zarur boiadi, ya’ni metodikalmi

yaratuvchilar hamda qoilovchilarga nisbatan aniq talablar tizimi

ishlab chiqiladi.

Psixodiagnostik adabiyot va metodik materiallarga

qo‘yiladigan talablar. Metodikalarni ishlab chiquvchi hamda ularni

qoilovchilar dastavval uslubiy adabiyot yordamida bir-biri bilan

o‘zaro aloqada boiadi. Metodik adabiyot, qo‘Uanma va

ko‘rsatmalarni rasmiylashtirishga qo‘yiladigan standart talablar bir

qator mamlakatlar psixologlar jamiyati direktiv huyatlarida qabul

qilingan.

Turli xil hujjatlarga qo‘yiladigan bir qator talablar farqlanadi.

Bular:

S Toplam, monografiya, ilmiy jumallarda nashr qilinadigan

adabiyotlarga;

S Metodikalar muayyan sinfmi qoilashning nazariy-

mazmuniy tomonlari, shuningdek, miqdoriy jarayonlarni yorituvchi

tahliliy-axborot ko‘rsatmalari hamda ma’lumotnomalarga;

В Metodikalarni qoilovchilar uchun “metodik materiallar” -

uslubiy ko‘rsatmalar, topshiriqlar matni, test kalitlari, tavsiflash

qoidalariga;

H Psixodiagnostika bo'yicha ommabop nashrlarga qo‘yiladigan

l.IImiy axborot. Bunda metodikaning nazariy asoslari, ishlab

chiqish vositalari va empirik asoslari, reprezentativlik, ishonchlilik,

validlik kabi ko‘rsatkichlar yoritiladi. Misol tariqasida ba’zi test

topshiriqlari berilishi mumkin. Ammo ilmiy ma’lumotlarda kasbiy

cheklangan metodikalar uchun - topshiriqlaming to‘liq matni, kalit,

testni o‘tkazish va natijalami interpretatsiya qilish uchun mufassal

ko‘rsatma!ar berish mumkin emas. Shunday metodikalar ham

mavjudki, ulami noprofessional mutaxassislar ham qo'llashlari

mumkin. Bunday metodikalarning batafsil mazmuni ilmiy

axborot! arda berilishi mumkin bo‘ladi, chunki ulami mutaxassis

bo‘lmaganlar tomonidan qo'llanilishi insonlarga zarar keltirmaydi.

Ushbu metodikalar sinfmi shartli ravishda “ochiq metodikalar”deb

atash mumkin.

2. Axborot-mctodik nashrlar. Bunday nashrlarda yo‘riqnoma

hujjatlar, topshiriqlar matni (savollar), kalit, qoidalar keltirilishi

mumkin. Biroq bunday nashrlarga psixologik tayyorgarlikka ega

bo'lgan mutaxassislar uchun chiqariladigan nashr mavqei berilishi

lozim.

3.1nstruktiv hujjatlar. Bunda metodika mazmuni, diagnostika

predmeti, qollanilish sohasi, tekshiriluvchilar kontingenti hamda uni

qo‘llash jarayoni yoritib beriladi. Axborot nashrlari Va instruktiv

hujjatlar vaqti-vaqti bilan qayta ko‘rib chiqilishi zarur, chunki

metodikani qoilash shartlari o‘zgarib turadi. Bunday hujjatlarda

metodikani qoilovchilarga qo‘yiladigan talablar ham beriladi.

4-Ommabop nashrlarda psixolog-muallif kasbiy simi oshkor

etmasliklari zarur, ya’ni diagnostik metodikalarni qo‘llash mohiyati

yuritilmasligi.

Metodikalarni qoilovchilarga qo‘yi!adigan talablar. Meto-

dikani qoMlovchi psixolog quyidagi talablarga javob berishi kerak:

S Psixodiagnostikaning umumiy-nazariy-metodologik tamo-

yillarini bilishi va amaliyotda qo'llay olishi; differensiyal psixo-

metrikaning asoslarini egallagan bo‘lishi; psixodiagnostika bo‘yicha

joriy metodik adabiyotni kuzatib borishi; muayyan soha bo‘yicha

qo‘Ilaniladigan metodikalar kartotekasini mustaqil tarzda tuzishi

hamda metodikalar shaxsiy kutubxonasiga ega bo'lishi lozim;S Psixolog test natijalariga javobgar boiib, metodikalar

reprezentativligi va validligini ta’minlashi hamda noprofessionallar

tomonidan xatoliklarga y o i qo'yish oldini ola bilishi kerak;

^Psixolog noprofessionallarga nisbatan psixodiagnostikani

qoilashda ustunlik va huquqlarga ega; tadqiqot protokollaridan

kasbiy-ma’naviy tamoyillarga amal qilgan holda hamda psixo-

logiyaning qiziqishlaridan kelib chiqib foydalanishi mumkin. Psixo-

log diagnoz ishonchliligini parallel ravishda standartlashtirilgan va

strukturalashtirilmagan metodikalarni qoilash, shuningdek, ekspert

baholash metodini qoilash orqali ta’minlaydi;

S 'Tadqiqot dasturi uchun metodikalarni tanlashda psixolog

o‘zining metodikaga boigan subyektiv munosabatlari va baho-

laridan kelib chiqmay, balki diagnostikaning maksimal darajadagi

samaradorligi talablaridan kelib chiqishi.”kam kuch sarflab, yuqori

ishonchlilikka erishish” qoidasiga amal qilish zarur;

Psixolog metodikalarni qoilash bilan bir qatorda ilmiy-

uslubiy ishni ham olib borishi lozim. Muayyan sohada metodikani

qoilash samaradorligini qoiga kiritilgan maiumotlar asosida tahlil

qilish talab qilinadi. Bu orqali amaliy psixolog metodik tashkilotlar

bilan aloqada boiib turadi, ularga olingan natijalar protokollari

nusxasini berib, ulardan instruktiv metodik hujjatlar olib turadi;

v''Psixolog tadqiqotning standart metodikalarini o‘tkazish uchun

barcha talablarga to liq amal qilinishini ta’minlaydi. Ballami hisob-

lash, tavsiflash, prognoz qilish metodik ko‘rsatmalarga mos ravish-

da amalga oshiriladi. Psixolog metodikani qoilashda sandartdan

chetga chiqishga haqqi yo‘q. Metodikani qoilash bo‘yicha barcha

takliflarni psixolog metodik markazga jo ‘natadi hamda metodikani

qayta ko‘rib chiqishda ulami inobatga olishni talab qiladi;

v'Psixolog tekshiriluvchidan “shaxsiy ishonch” asosida qoiga

kiritgan psixodiagnostik axborotni yashirin holda, konfidensiyal

saqlanishini ta’minlashi shart. Psixolog tekshiriluvchini albatta

natijalar kim tomonidan va qanday maqsadlarda foydalanishi haqida

ogohlantiradi. Psixolog psixologik diagnostika asosida chiqara-

ladigan xulosa va qarorlami tekshiriluvchidan yashirishga haqli

emas;

’''Psixolog kasbiy simi saqlay bilishi zarur: psixodiagnostika

amaliyotini olib borolmaydigan shaxslarga instruktiv hujjatlarni