Reja: Maktabgacha yoshdagilarning jismoniy (ҳarakal) sifallarini tarbiyalash

2.Ўқitish va tarbiyaning asosiy uslubiyatlari
Ҳarakatga ўrgatish eng kichik yoshdan boshlanadi. Bu esa ҳayot uchun kerakli malaka za kўnikmalarni osondan қiyin didaktik printsipi asosida, ketma-ketlikda, asta-sekinlik bilan olib boriladi va jismoniy tarbiya ҳaқida eng sodda bilimlar, shaxsiy, umumiy gigiena қoidalari talablariga bўysunishga ўrgatiladi.

Maktab yoshigacha bўlgan bola jismoniy tarbiyasi umumiy ўқitish uslubiyatlari asosida olib boriladi va ўқitishning kuyidagi — onglilik va faollik, kўrgazmalik, kuchiga yarashalik va individuallashtirish, sistemalilik, talabalarini oshirish printsiplariga tayanadi.

Bolani ҳarakatga ўrgatishda:

a) kўrgazmalilik uslubiyatida bajarilishi kerak bўlgan ҳarakat, kўrgazmali kurol orқali kўrsatiladi, taқlid қilinadi va narsalar turgan tomonlarga қarab bajarish uchun mўljal beriladi.

b) sўz yordamida kўrsatib tushuntiradi, buyruқ yordamidan, aytib berish, sўrash va boshқa uslubiyatlardan foydalaniladi.

v) mashk қilish uslubiyati - ҳarakatni bajarish shartini ўzgartirmasdan va ўzgartirib bajarishdan foydalaniladi.

d) ўyin va musobaka uslubiyati...

Kўrgazmalilik uslubiyati ҳamma yoshdagi guruҳlarda yoshning katta-kichikligiga, ҳarakat malakasi zaҳirasining kўp yoki ozligiga қarab қўllashning mezoni belgilanadi.

Eng kichik yoshdagilarda ҳarakat malakasi zaҳirasi kam bўlib, ularda mashқlar ҳaқida tasavvur xrsil қilish juda қiyin bўladi. Mashқga ўrgatish uchun kўrgazmalik uslubiyatidan kўproқ foydalaniladi. Jismoniy mashklarni kўrsatishdan tashқari kўrgazmali kurol, rasmlar, fotorasmlar, chizmalar, maketlardan foydalanish mashғulot paytida mashk texnikasini egallashni osonlashtiradi. Ҳarakatga ўrgatishda taқlid қilish mashқlari yuқori samara beradi. Ҳarakatni bajarishda ўsha ҳarakatni ҳayvonlar, kushlar va boshka jonivorlar ҳarakati misolida ўқitish bolalarda obraziga kirib bajarishga қiziқishni shakllantiradi va tahlim jarayonini faollashtiradi.

Bu uslubni bolalar қancha kichik yoshda bўlsa shunchalik қiziқib bajaradilar. Bu yoshdagilarga kўrish va jismlarga қarab mўljal olish, қobiliyatini ўstirishni aҳamiyati katta. U ўz navbatida bajarilishi kiyin jismoniy mashklarni bajarishni osonlashtiradi. Masalan: baland osib қўyilgan jismdan oshirib uloқtirish, bunda tana orkaga bukiladi, tananing oғirligi orқada turgan oyokka yuklanadi, yoki sakrab, osib қўyilgan! Buyumga yetish, ўyinchoқlar, boshқa jismlar ilib kўyib bajartirishni samarasi yuқori bўladi.

Bolalarni mashқlarini қўrkmay bajarishga ўrgatish muҳimdir. Ҳarakat malakasini shakllantirishda ritm, tempni ҳis kildirish, kўpik, aytishuv bilan ўynaladigan ўyinlarga musiқa tavsiya қilinadi.

Sўzdan foydalanish uslubiyati. Bolada jismoniy mashk ҳaқida tўғri tasavvur ҳosil қilish ўni kўz oldiga keltirib fikrlashiga yordam beradi. Kўrgazmalilik va sўz yordamida tushuntirish uslubiyati ikkalasi birga қўshib olib borilsa, keyinchalik bolalar jismoniy mashқlarini nomini eshillshsh bilan yoki yozilganlarini kўrishi, eshitishi bilan mashklarni қiynalmasdan bajara olish malakasiga eta bўla boshlaydilar. Tushunarliroқ bўlgan sўz iboralari bilan: kuyonga ўxshab sakraymiz, қarғaga ўxshab...

Bolalar kanchalik ҳarakat malakasi tajribasiga boy bўlsa, ularga jismoniy mashқ ўrgatishda sўz bilan tushuntirish uslubiyatidan foydalanish osonrok bўladi. Sўzni xarakteri ўrganishni ҳar xil etapida turlicha bўlishi lozim. Ўrgatishni boshlanishida ҳarakat tўlik tushuntiriladi, keyinchalik esa tushuntirish, қisқa kўrsatma berishlari bilan almashinadi. Kўrsatmalar yordamida ҳarakatdagi xatolarni tўғirlash va ogoҳlantirish va ularni baҳolash mumkin. Buyruқlar va kўrsatmalar maktabgacha yoshdagilarga jismoniy mashқlarni teng boshlash, tugallash, uni surhatini aniқlash, ritmini, ҳarakatga yўnalish berish uchun қўllaniladi. Gimnastikada қabul қilingan eng oddiy buyruklar, mashқ musiқasiz bajarila boshlansa, asosan katta yoshdagi guruҳlarda undan foydalanish mumkin. Kўrsatmalardan asosan kichik yoshdagi guruҳlarda kўproқ foydalaniladi. Kўpchilik jismoniy mashklar, ashulalar, shehrlar mazmuni aytiladigan voқealar va ҳarakatni қanday bajarilishi kerakligi ҳaқida yozilgan matnni ўқish bilan қўshib ijro etiladi.

Bajarilish paytida bolalarga savol berish, ularni fikrlashga ўrgatish, ўsha jismoniy mashқ ҳaқida tўlik bўlimga, xarakatni ҳis қilishga imkoniyatni kўpaytiradi.

Suҳbat ҳam bajariladigan jismoniy mashқ ҳaқida kўproқ mahlumot fikrga ega bўlish va jismoniy mashқlarni bajarilishi ҳaқida lozim bўlgan malakalarga manbaa bўladi. Ҳamda jismoniy tarbiya va sportga oid kitoblar ўқish, rasmlar kўrish, stadionlarga ekskursiyalar va sayirlar kilish orқali ҳam yўlga қўyilishi mumkin.