Reja: Maktabgacha yoshdagi bolalarni xar tomonlama rivojlantirishda tasviriy faoliyatning axamiyati. Tasviriy faoliyat estetik tarbiyaning zaruriy vositasi sifatida. Bolalarni xar tomonlama rivojlantirishda tasviriy faoliyatning axamiyati

Ikkinchi — kichik guruhda rasm chizishni o‘rgatish.

Bu guruh bolalar (3 yoshli bolalar) psixologik jihatdan rivojlanadi, tajribalari

ancha o‘sadi. Tarbiyachi bu yoshdagi bolalar bilan rasm bo‘yicha mashg‘ulot olib borganda, bolalarning rasmga nisbatan qiziqishlarini orttiradi. Bu guruhda bolalarni rasm ishining sifati emas, balki ish jarayoni qiziqtiradi. Rasm bo‘yicha barcha guruh bolalari tarbiyachining og‘zaki ko‘rsatmalarini tinglashga, tarbiyachining ko‘rsatib bergan usullarini bajarishga o‘rganib boradilar. Bu yoshdagi bolalar rasm faoliyatida tezda o‘yin faoliyatiga o‘tish bilan ajralib turadi. Masalan, doirachalar chizib, uning ichini qalam bilan urib chiqib, uni qush don cho‘qiyapti, deb ifodalaydi. Bunda yosh bolalarning rang tanlash malakasi shakllanadi. Bolaning diqqatini ularga yoqqan ranglar tortadi. Bolalar tasviriy jarayonida so‘z bilan ifodalashga o‘rganadilar. Rasmda tasvirlay olmagan voqealarni so’z bilan to ‘ldiradi. Bolalarda mustaqillik, faollik o‘sadi. Tarbiyachi bolalarga mashg‘ulotda olgan bilim va ko‘nikmalardan mustaqil foydalanish imkoniyatini tug‘diradi. Agarda 1-kichik guruhda bolalarni nimaningdir tasviriga o‘rgatilsa, 2-kichik guruhda bolalarni narsalarning tasviriy usullariga o'rgatib boriladi. Bolalar turli shakldagi predmetlarning tasviriga o'rgatiladi, doira, to ‘g‘ri to‘rtburchak, uchburchak va turli yo’nalishdagi chiziqlar to'plamidan iborat narsalarni chizadilar. Predmetlarning shaklini to‘g‘ri tasvirlashga o‘rgatish uchun bolalarning qo’llarini shakliy harakat qilishga o‘rgatish lozim. Bolalarga predmet shakli bilan qo‘lning shakliy harakatlari o‘rtasidagi bog’liqlikni o‘rgatish lozim. Tarbiyachi predmetni tasvirlashga o'rgatishdan oldin, uni mashg'ulot oldidan ko‘rib chiqadi (ya’ni kuzatish olib boradi). Bolalar jon-u dili bilan turli rangdagi koptoklar, sharlar va archa o‘yinchoqlarini tasvirlaydilar. To‘g‘ri to‘rtburchak shaklining tasviriga bolalar bu guruhda qiynaladilar, shuning uchun bu shakl yilning 2-yarmida beriladi. Bolalar archa, daraxt, tursa yiqilmas qo‘g‘irchoq, aravachani tasvirlaydi. Qizil, sariq, ko‘k, yashil, qora, oq ranglarni bilishga o‘rgatiladi. Shuningdek, rang aralashtirishlami (pushti, havo rang va zarg‘aldoq, jigarrang) tavsiya etish mumkin. Bu guruh bolalardan ranglarni to‘g‘ri atash va tasvirlash aniq talab etilmaydi, ammo tarbiyachi asta-sekin predmetlar rang-tusining real tasviriga o'rgatib borishi kerak. Masalan, ko‘m -ko‘k o‘tlar o‘smoqda, o‘tlarda sap-sariq jo ‘jalar o‘tlab yurishibdi va hokazo. Bu guruhda bolalar rasmi mazmun jihatidan juda kambag‘al bo’ladi, ya’ni ishlar mazmuni asosan so‘zda ifodalaniladi. Masalan, mashina chizib, so‘z bilan mazmun beradi. Masalan, bu mashina yurib ketdi yoki yuk olib kelyapti kabi. Mashg‘ulot davomida bolalar bir turdagi predmetlami bir necha marta tasvirlashni o‘rganadilar. Bu esa bolalami texnik ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. Rasm davomida ishni tezda tugatgan bolalarga tarbiyachi rasm mazmunini kengaytirish maqsadida yangi vazifalar berishi mumkin. Masalan, o‘t ustida yurgan jo‘jalar yonida don yoki turli chuvalchanglarni solishni tavsiya etish mumkin va bu bilan bolalar chizgan ishlarini mazmunan boyitib borish va bolalarni ham shunga o‘rgatib borish lozim.

Ikkinchi guruhda o‘rgatishning mazmun va vazifalari.

Hayotining 4-yilida bola predmetni yaxshiroq yoki yomonroq tasvirlay olishni bilmasalar ham, lekin ular rasm chizishning ma’nosini tushuna boshlaydilar. Ular o‘zlari chizgan shaklsiz rasmlarni predmetning biror bir belgisiga asosan o‘xshatib chizadilar. Pedagog bolalarning rasm bilan predmetning o'xshash belgilarini topishga urunishni rag‘batlantirib turishi va shu bilan bir qatorda, turli shakllarni to‘g‘ri tasvirlashga o‘rgatib borish zarur. Bu yoshda tasviriy faoliyatni o'rgatish vazifalari bir rejaga qo‘yilgan:

- Sodda predmetlarning asosiy belgilar(rang, shakl)ini berib, turli xil to‘g‘ri va aylanasimon shakllarning tasviriga o‘rgatish.

- Rangni bilish sezgisi asosiy ranglarni ajratish va aytishni bilishni rivojlantirish
-Kompozitsion ko‘nikmalarni, qog‘ozning o‘rtasiga tasvirlarni
joylashtirishni rivojlantirish.