Reja: Magnit oqimi

4. O'zinduksiya. Elektromagnit induksiya hodisasining asosiy qonuniga asosan, kontur yuzi orqali o`tayotgan magnit oqimi o`zgarayotgan barcha hollarda induksiya E.YU.K. si hosil bo`ladi. Shuning uchun konturdan oqayotgan tok kuchining o`zgarishi natijasida xuddi shu konturning o`zida induksion E.YU.K. ni hosil qiladi. Bu hodisani o`zinduksiya hodisasi deyiladi.
Masalan, konturni (g’altakni) o`zgarmas tok manbaiga ulash yoki uzish vaqtida shu konturning o`zida o`zinduksiya hodisasi kuzatiladi.
Kalit K ulanganda, g’altakdan o`tayotgan tok o`zining to`liq qiymatiga birdaniga erishmaydi. Binobarin, g’altak atrofida hosil bo`layotgan magnit oqimi ham o`zining to`liq qiymatiga birdaniga erishmaydi. Lens qoidasiga binoan, hosil bo`layotgan induksion tok induksiya oqimini hosil qiladi, bu oqim dastlabki magnit oqimini ortishiga qarshilik qiladi. Hosil bo`lgan induksion tok ulanayotgan tokka teskari yo`nalgan bo`ladi (tok yo`nalishi punktir chiziqli strelka bilan ko`rsatilgan). Bu tokni ulanish ekstra toki deyiladi. Ulanish ekstra toki konturdagi tokni kamaytiradi.
Zanjirni uzganimizda ham shunga o`xshash hodisa ro`y beradi. Agar konturda tok kuchi kamayotgan bo`lsa, konturni yuzi orqali o`tuvchi magnit induksiya oqimi ham kamayadi. Bunday holda asosiy tok bilan bir tomonga yo`nalgan tok induksiyalanadi. Bu induksion tok uzilish ekstra toki deyiladi. Bu tok asosiy tok bilan bir tomonga yo`nalgan bo`ladi.
Konturning kuchli yoki kuchsizroq o`zinduksiya hodisasini namoyon qilishi o`zinduksiya koeffitsiyenti deb ataladigan fizik kattalik bilan xarakterlanadi.
Konturdan o`tayotgan tok tufayli vujudga kelayotgan magnit oqim tok kuchiga proporsional, ya`ni:
Ф = LI,
bu yerda L - konturning induktivligi bo`lib SI tizimda Genrida o`lchanadi.
[L] = [Ф/I] = Vb/A = Gn
Demak, 1 Gn shunday elektr zanjirining induktivligiki, zanjirdan 1 A o`zgarmas tok o`tkanda vujudga keladigan magnit oqim.