|
2. Platoning iqtisodiy ko'rinishlari
Aflotun (mil. Avv. 428-347) - taniqli aristokrat va Afina demokratiyasining qat'iy raqibi. Ksenofon singari, u ham tabiiy-iqtisodiy tushunchaga amal qildi, buni "Davlat" (mil. Avv. 380-370) va "3 qonun" (mil. Avv. 366.347) - shubhalar davri yozuvlari tasdiqlaydi. "inson tabiatining yaxshiligi" da.
Afinaga xos bo'lgan qarama-qarshiliklardan xoli bo'lgan ideal davlat modeli ularning ijtimoiy va iqtisodiy funktsiyalari bilan bog'liq ravishda odamlarning sinflarga aniq bo'linishiga asoslangan edi.
1. Yunon aristokratiyasining eng yuqori donolikda, mukammal axloqda kuchini falsafiy qo'llab-quvvatlash. Aflotunga ko'ra, demolar ikkalasidan ham mahrum, shuning uchun davlat boshqaruvida qatnashish huquqidan mahrum qilinishi kerak. Jamiyatni faylasuflar dunyoni biladigan va odamlarni boshqarishga qodir bo'lgan eng aqlli shaxs sifatida boshqarishi kerak. Ular shaxsiy nomuvofiqlikdan voz kechib, butun jamiyat uchun va nomidan ish olib borishlari kerak, shuning uchun ularda xususiy mulk yo'q.
2. Mulkga nisbatan xuddi shunday vaziyatda yana bir tabaqa - xalqni himoya qilish vazifasi bo'lgan jangchilar. Ular uchun lager buyurtmalari, Spartalik modelga muvofiq umumiy jadval mavjud. "Soqchilar o'z kuchlarini oltin va xotinlar o'rtasidagi o'zaro janjal orqali kuchsizlantirmasliklari kerak", shuning uchun ayollarni ommaviy qilish kerak, oltin esa hurmatsizlik mavzusidir. Harbiy kastani boyitishni qoralash - buning uchun xalq undan nafratlanadi. 3. Fermerlar va hunarmandlarga tegishli bo'lgan uchinchi mulk - bu butun jamiyat uchun zarur bo'lgan tovarlarni moddiy ishlab chiqarish bo'lib, ular o'zlarining mehnat natijalaridan shaxsiy qiziqishisiz foydalana olmaydilar va ularga xususiy mulkka ega bo'lishlari mumkin. Aflotunning "Siyosat" dagi loyihasi muvaffaqiyatsiz urinish bilan amalga oshirildi (Kichik Dionisiyning yordami bilan). Aflotunning o'zi u haqida "faqat xudolarning farzandlari va farzandlari uchun" mos ekanligini aytdi. "Platonning ayblovlariga javob berish uchun u hech qachon o'rnidan turmadi va bir og'iz so'z aytmadi:" Platon o'z mamlakati uchun juda kech tug'ilgan va odamlarni qarib qolgan va bundan tashqari, o'zidan oldingi odamlarning fikrlariga to'g'ri kelmaydigan ko'p ishlarni bajarishga ko'nikgan "
"3 ta qonun" da davlat tuzilmasining yana bir loyihasi - "ikkinchi darajali qadr-qimmat" berilgan. Barcha fuqarolar moddiy ta'minotiga qarab to'rt sinfga bo'lingan. Qur'a bo'yicha ular davlatdan uy va yer ajratadilar. Er uchastkasi davlat mulki hisoblanadi, fuqarolar undan mulk huquqida foydalanishadi va bolalardan biriga meros olishlari mumkin. Ajratish qiymati "qashshoqlik chegarasi" deb e'lon qilindi. Fuqarolar qo'lga kiritishi mumkin bo'lgan mulk qiymati bu minimal qiymatdan to'rt martadan oshmasligi kerak. Fuqarolar qullar bilan ta'minlanadi deb taxmin qilingan. Oltin va kumushga ega bo'lish, sudxo'rlik, hashamatli turmush tarzi taqiqlangan.
Tovar ishlab chiqarish masalalariga to'xtalib, Platon bir qator o'ziga xos g'oyalarni bildirdi. Shunday qilib, u almashish jarayonida nomutanosib va xilma-xil tovarlarning mutanosibligi va bir xilligi kamayishi to'g'risida tushunchaga keldi. U pullar nafaqat aylanish va xazinalarni shakllantirish funktsiyasini, balki qiymat o'lchovi funktsiyasini ham bajaradi degan mish-mishlar bor. Shu bilan birga, Ksenofon singari, u boylik to'plash uchun pul ishlatishga qarshi edi, sudxo'rlikni keskin qoraladi.
Qadimgi iqtisodiy fikr tarixida birinchilardan bo'lib, Platon narxlarning asoslari va darajalari masalasini ko'targan. Uning fikricha, narxlar davlat organlari tomonidan tartibga solinishi kerak, va asos o'rtacha daromadni ta'minlaydigan shunday narx bo'lishi kerak. Aflotun davlatni taqdim etgani uchun tarixdagi birinchi kommunist deb nomlangan. "Kommunistik" Aflotun: "Eng yaxshisi - bu do'stlar hamma narsada umumiy bo'lgan birinchi davlat. Umumiy xotinlar, bolalar, barcha mulk, shaxsiy mulk hayotdan olib tashlangan"; "Fuqarolarga erlar va turar joylarni ajratishlariga ruxsat bering."
Yunonistonning iqtisodiy hayotidagi haqiqiy qarama-qarshilik Platonning qarashlarida o'z aksini topgan. Quldorlik zodagonlari miloddan avvalgi IV asr Men shaharlardan qo'rqardim, lekin o'zlarining madaniyatlaridan uzoqlasha olmadim. U qishloq xo'jaligiga e'tiborni qaratdi, lekin shu bilan birga sanoatsiz ham qila olmadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
