Reja: Kompyuter tarmoqlari

KOMPYUTER TARMOQLARI VA ULARNING TURLARI

Reja:

1.Kompyuter tarmoqlari

2.Tarmoq tushunchasi
3.Xulosa

Hozirgi kunda kompyuterlarni yagona tarmoqqa ulab, ular o 'rtasida ma'lumot almashishni tashkil etish mumkin, Xo'sh, tarmoqning o'zi nima? Uning qanday turlari bor? Inter-net, intranet, elektron aloqa kabi tushunchalar nimani anglatishi, ularning texnik, dasturiy, axborotli ta'minotini nimalar tashkil qilishi, ularning yaratilishi va ishlashi, ahamiyatini anglash hamda bevosita ishlay olish ko 'nikmalariga ega bo'lish hozirgi jamiyatning har bir a'zosi uchun muhimdir. Ushbu bobda mazkur tushunchalar haqida atroflicha flkr yuritiladi, Kompyuter tarmoqlari Kompyuterdan turli masalalarni hal qilishda foydalanish mumkin. Axborot almashish uchun magnit va kompakt disklardan foydalanish yoki boshqa kompyuterlar bilan umumiy tarmoqqa ulanish kerak bo'ladi. Kompyuterlarning o'zaro axborot almashish imkoniyatlarini beruvchi qurilmalar majmuyiga kompyuter tarmoqlari deyiladi. Tarmoqning asosiy imkoniyatlari tarmoqqa ulangan kompyu-terlar va axborot ashyolariga bog'liq Axborot ashyolari deganda arxiv, kutubxona, fondlar, ma'lumotlar ombori va boshqa axborot tizimlaridagi hujjatlar yig'indisi tushuniladi. Tarmoqdagi kompyuterlarda saqlanayotgan axborot ashyolariga ushbu tarmoqqa ulangan boshqa kompyuterlar yordamida kirish mumkin. Kompyuterlarni tarmoqqa ulash usullari ko'rsatilgan. Kompyuterlar soniga qarab, tarmoqlar lokal, mintaqaviy va global tarmoqlarga bo'linadi. Lokal tarmoqlar bir binoda yoki bir-biriga yaqin binolarda joylashgan kompyuterlarda o'zaro axborot almashish imkonini beruvchi tarmoq hisoblanadi.

Lokal tarmoq Bunday tarmoqlarda axborot almashinish aloqa kabellari (ba'zan telefon tizimi yoki radiokanal) orqali amalga oshiriladi. Bunda foydalanuvchilar tarmoqqa ulangan kompyuterlardagi ma'lumotlarni birgalikda qayta ishlash va ma'lumotlarni ayirboshlash va dastur, chop etish qurilmasi, modem va boshqa qurilmalardan birgalikda foydalanish imkoniyatiga ega bo'lishadi. Shuning uchun, bittadan ko'p kompyuterga ega bo'lgan firmalar o'z kompyuterlarini lokal tarmoqqa birlashtiradi. Lokal tarmoqda kompyuterlar orasidagi masofa yaqin bo'lganligi bois, telefon kanallaridan foydalanmasdan axborotni uzatish tezligini oshirish mumkin. Lokal tarmoqda axborotni uzatish uchun axborotni marshrutlash va seleksiyalash lozim bo'ladi. Marshrutlash bu — kerakli manzilga axborot blokini uzatish yo'lini aniqlash jarayonidir. Seleksiyalash — tegishli manzildagi axborotni saralash demakdir. Lokal tarmoqlar axborotni marshrutlash va seleksiyalash usuli bo'yicha ikki sinfga ajratiladi. Lokal tarmoqlar seleksiyalash orqali axborotni bir abonent tizimidan boshqa tizimga uzatishni ta'minlaydi. Ishchi tizimlar katta miqdordagi ma'lumotni saqlash, izlash, murakkab hisoblashlar, modellashtirish, dasturiy ta'minotni rivojlantirishga xizmat qiladi. Ma'muriyat tizimlari tarmoqni boshqaradi. Kommunikatsion tizimlar abonent tizimlar orasida axborotlarni uzatish uchun marshrutlash va bog'lanishlarni kommutatsiya qilish vazifasini bajaradi. Mintaqaviy tarmoq— biror tuman, viloyat yoki respublika miqyosidagi kompyuterlarni o'zida mujassamlashtirgan tarmoq. Bunday tarmoda bir nechta markazlashgan (ya'ni lokal tarmoqlarni birlashtiruvchi) juda quwatli serverlar mavjud bo'ladi va bunday serverlar o'rtasidagi axborot aloqa kabeli, optik tolali yoki sun'iy yo'ldosh radioaloqa kanallari yordamida uzatiladi. Bunday tarmoqqa davlat tashkilotlari, harbiy tashkilotlar va faqat bir davlat yoki shahar ichida ishlovchi tizimlarni misol qilib keltirish mumkin. Tarmoq – maqsad va vazifalari Har qanday foydalanuvchi – hatto u dasturchi yoki o‘yinni yahshi ko‘rivchi foydalanuvchi bo‘lsin u har doim o‘zi uchun kerak bo‘lgan resurlarga ega b’lmay qoladigan vaqtlar ham ko‘p uchraydi. Bir hil foydalanuvchilarga yangi dastur muhitlari kerak bo‘lsa boshqalarga esa ma’lumotni bir joydan ikkinchi joyga jo‘natish kerak bo‘ladi. Kompyuter o‘yinlarini o‘ynashni yahshi ko‘ruvchilar uchun esa yangi kompyuter o‘yinlari kerak bo‘ladi, boshqa o‘yinchilar bilan kuch sinashi uchun. Bundan tashqari ko‘pchilik telefon orqali ulanmasdan arzon kechayu-kunduz Internet kerak bo‘ladi yangiliklarni o‘qish uchun. Umuman aytganda bu masalalarni kompyuter tarmoqlari hal etadi. Lekin tarmoqning eng yahshi afzalligi bu odamlar bilan muloqot o‘rnatish mumkinligidir. Kompyuter tarmogi nima? Kompyuter tarmogi – bu ikkita yoki undan ko‘proq kompyuterlarning va boshqa qurilmalarning (konsentratorlar, printerlar va h.k) bir biriga kabellar bilan ulanishidan hosil bo‘ladigan tarmodir (1-rasm).

Tarmoq qurilmari kompyuterlarning bir – biri bilan ma’lumot almashishiga yorrdam berishi uchun kerak bo‘ladigan qurilmalardir Rasm1 Lokal tarmoqlar keyingi vaqtda kompyuterlarga qo‘shimcha moda bo‘lmasdan har qanday kompaniyani majburiy bo‘lgan buyumiga aylanayapti. Ma’lumotlarni qayta ishlash tizimlari Apparaturalarni va dasturiy vositalarni takomillashtirish shunday bir darajaga yettiki, oddiy tarmoqni o‘rnatish va ekspluatatsiya qilish, amalda har qanday ozmi-ko‘pmi savodi bo‘lgan foydalanuvchining qo‘lidan keladigan bo‘lib qoldi. Oxirgi eng ko‘p tarqalgan Windows operatsion tizimlari esa yetarli darajada rivojlangan tarmoqli vositalarning dasturiy ta’minotiga ega, shu tufayli maxsus tarmoq dasturlarini sotib olish hech ham kerak emas. Avval faqat maxsus o‘qitilgan professionallarning qo‘lidan keladigan bo‘lsa narsalar, endi har qanday foydalanuvchi oson bajarishi mumkin. Biror korhonanani muvaffaqiyatli boshqarish? Tijorat va moliya bozorlarining holatini uzluksiz kuzatmasdan va o‘zining filyali va hodimlari faoliyatini tezkor o‘zaro muvofiqlashtirmasdan iloji yo‘qdir. Aytilgan jarayonlarni amalgam oshirish, ko‘pincha bir biridan territoriya jihatidan uzoqlashgan ko‘p sonli turli hil mutahassilarning boshqarishda birgalikda qatnashishini talab etadi. Bunday vaziyatda bu mutahhassilarning samarali o‘zaro harkatlanish tashkil etishning markaziga tahsimlangan axborot-hisoblash tizimlari qo‘yilishi kerak. Ma’lumotlarni taqsimlangan qayta ishlash – hududiy jihatdan taqsimlangan tizim ko‘risnishiga ega bo‘lib, bir biriga bog‘liq bo‘lmagan, lekin o‘zaro bog‘langan kompyuterlarda bajariladigan ma’lumotlarni qayta ishlashdir. Axborotni taqsimlangan qayta ishlash tizimining birinchi vakillari ma’lumotni teleqayta ishlash tizimlari va ko‘p mashinali hisoblash tizimlari bo‘lgan edi. Ma’lumotlarni teleqayta ishlash tizimlari – bu axborot hisobash tizimi bo‘lib, ularda, aloqa kanallari bo‘yicha qayta ishlash markaziga kelib turuvchi qiymatlarni masofadan turib markazlashgan ravishda qayta ishlash bajariladi. Ko‘p mashinali hisoblash tizimlari – bu bir necha bir hil yoki mustaqil ravishda turli hil kompyuterlarni o‘z ishiga olgan tizm bo‘lib, unda kompyuterlar bir biri bilan ma’lumotlarini almashish qurilmasi, hususan, aloqa kanallari bo‘yicha bog‘langan. Aloqa kanallari bo‘yicha bog‘langanda gap ma’lumot – hisoblash tarmoqlari ustida yuritiladi. Axborot hisoblash tarmoqlari (mumkin bo‘lgan nomi hisoblash tarmoqlari) ma’lumotlarini uzatish kanallari bilan birlashtirilgan kompyuter tizimi ko‘rinishiga egadir. Axborot hisoblash tizimlarining asosiy vazifalari Axborot hisoblash tarmoqlarining (AHT) asosiy vazifasi – tarmoqdan foydalanuvchilarga turli hil axborot hisoblash xizmatlarini etishni ta’minlashdir, bu esa foydalanuvchilarning bu tarmoqda taqsimlangan resurslarga qulay va ishonchli murojat qilishinin tashkil etish yo‘li bilan bajariladi. Ohirgi yillarda ko‘pchilik tarmoqlar xizmatining aksariyat ko‘p qismini aynan axborotli xizmat ko‘rsatish sohasi tashkil etmoqda. AHT asosida qurilgan axborot tizimlari hususan, qo‘yidagi masalalarni samarali bajarilishini ta’minlaydi: Ma’lumotlarni saqlash Ma’lumotlarni qayta ishlash Foydalanuvchilarni ma’lumotlarga murojat qilishini tashkil etish

Ma’lumotlarni va ma’lumotlarni qayta ishlash natijalarini foydalanuvchilarga uzatish Ko‘rsatilgan masalalarni samarali hal etish qo‘yidagicha ta’minlanadi: Tarmoqda taqsimlangan apparatli dasturli va axborotli resurslar bilan Foydalanuvchilarning bu resurslarning istalgan turiga masofadan turib murojat qilishi bilan Taqsimlangan ma’lumotlar bazasi bilan bir qatorda markazlashgan ma’lumotlar bazasi borligi bilan Tizim elementlarini zahiralash bilan ta’minlanadigan tizim ishsining yuqori ishonchliligi bilan Qizg‘in, tig‘iz davrlarda vazifalarni tezkor qayta taqsimlash imkoniyati bilan Murakkab masalalarni tarmoqning bir nechta uzellarining birgalikda ishlash orqali echishdir Mijozlarga tezkor, masofadan turib axborotli xizmat ko‘rsatish bilan. Lokal hisoblovchi tarmoq (LHT) bu kabel (angl. Wireless-simsiz) orqali maxsus komponentlar yordamida apparatli va dasturli ta’minotda shaxsiy kompyuter (ShK) va atrofdagi qurilmalarni birlashtirish. LHT ning oddiy formasi ikkita ShK. Ular o‘zaro tarmoqli kabel (yoki radio) orqali bir-biri bilan bog‘langan bo‘lib, o‘zining resurslaridan birga foydalanishlari mumkin (ma’lumotlar, xotira, printer, faks, skaner, dasturlar, modem va h. K.). Pereklyuchatel tufayli birinchi marta atrofdagi qurilmalarni birga ishlatish imkoniyati paydo bo‘ldi. Bir nechta personal kompyuterlarni bitta printerga ulash mumkin edi. Bu prinsip bugungi kunda ham qo‘llanib kelinadi. Keyin birinchi Disk-Server (Disk-Server) yaratildi. Bu markaziy kompyuter bo‘lib, bir nechta ishchi stansiyalar bilan ulangan. Markaziy kompyuterda operatsion tizim o‘rnatildi va bu bir nechta ishchi stansiyalarga (clients) bir vaqtda kirish imkoniyatini yaratdi. Disk Server ishchi stansiyalarning ma’lum bir qurilmalardan foydalanish imkoniyatini chegaralab qo‘ya olish imokoniyatiga ega bo‘ldi. Ishchi stansiyalar boshqargani uchun, bunday serverlarga texnik xizmat va xizmat ko‘rsatish katta xarajatlar talab qilinar edi. Keyinchalik disk-serverlarni faylli serverlar (File-Server) bilan almashtirishdi. Bunda boshqarish vazifalarini server o‘ziga oldi. Ishchi stansiya resurslariga kirishni qo‘shimcha chegaralash uchun yangi imkoniyatlar tug‘ildi. Yakka ShK afzalligi shundaki u ko‘p sonli amaliy dasturlar bilan avtonomli ishlay olishidir. Yakka ShK uchun markaziy kompyuter resurslaridan foydalanish kerak emas. Bunday ishlashni kamchiligi esa, qayta ishlangan ma’lumotlarni saqlash lokal tariqasida bo‘ladi. Ya’ni, bu ma’lumotlar bilan boshqa foydalanuvchilar ham ishlamoqchi bo‘lsa, ularni avval saqlash kerak yoki disketaga nusxa ko‘chirish kerak. Birinchi kompyuterlar katta xarajatlar talab qilar edi, atrof qurilmasi va xotira uchun ancha-muncha mablag‘ kerak edi. O‘sha vaqtda har bir hisoblash mashinalari orasida ma’lumotlar bilan almashish zarurligi paydo bo‘lgan. Shu sabab bilan kompyuterlar tarmoqga birlashtirila boshlandi. LHT ga birlashtirilgan kompyuterlaning, yakka ishchi kompyuterlarga qaraganda afzalligi quyidagicha: Dasturlar va malumotlarni markaziy boshqarilishi (dasturiy markazlashtirish). Ma’lumotlar fondidan birgalikda foydalanish (dolzarb ma’lumotlarni). Ma’lumotlarni yuqori darajada himoyalash va saqlash. Unumdorlikning oshishi (masalan, ancha tez kommunikatsiya). Resurslardan birgalikda foydalanish, xarajatlarni kamaytirish (atrofdagi). Ma’lumotlarni, printerlarni va boshqa qurilmalarni birgalikdan foydalanish, shuningdek ma’lumotlar va xabarlar bilan almashish tarmoqli rejim deb ataladi Kirish Texnologik tez rivojlanayotgan davrda axborot xavfsizligi muammosi eng dolzarb. Avtomatlashtirilgan axborotni qayta ishlash va boshqarish tizimlaridan foydalanish axborotni ruxsatsiz kirishdan himoya qilishni keskinlashtirdi. Axborotni himoya qilishning asosiy muammolari kompyuter tizimlari Axborot tashuvchi bilan qat'iy bog'liq emasligi sababli paydo bo'ladi. Uni osongina va tezda nusxalash va aloqa kanallari orqali o'tkazish mumkin. Axborot tizimi qonunbuzarlarning tashqi va ichki tahdidlariga bo'ysunadi. Kompyuter tarmoqlarida ishlashda axborotni muhofaza qilishning asosiy muammolarini taxminan uch turga bo'lish mumkin: Axborotni ushlab qolish (axborot sirini buzish), Axborotni o'zgartirish (asl xabarni buzish yoki boshqa ma'lumot bilan almashtirish), Bugungi kunda kompyuter tizimlarini ruxsatsiz kirishdan himoya qilish, dasturiy ta'minot va kriptografik mexanizmlarning rolini apparat bilan taqqoslaganda oshishi bilan tavsiflanadi. Axborot xavfsizligi sohasidagi yangi muammolar allaqachon nisbatan murakkab hisoblash protokollari va mexanizmlaridan foydalanishni talab qilmoqda. Ushbu muammolarning echimlaridan biri bu virtual xususiy tarmoqlarni (VPN) yaratishdir. Mahalliy kompyuter tarmoqlarini tahlil qilish Xavfsiz tarmoqning tuzilishi va xususiyatlari

Shakl 1.1 Xavfsiz avtomatlashtirilgan tizim Xavfsiz avtomatlashtirilgan tizim haqida ma'lumot: Mahalliy tarmoqlardagi manzillar shaxsiy hisoblanadi. Mahalliy tarmoqlarga kirish joylarida haqiqiy manzillari bo'lgan PROXY kompyuterlari joylashgan. Istaganingizcha mahalliy tarmoqlar bo'lishi mumkin. Xavfsiz himoyaga talablar avtomatlashtirilgan tizim: Ochiq Internet orqali o'tishda axborot almashinuvini himoya qilishni talab qiladi. Xavfsiz tunnel uzoq LANlarda resurslar bilan ishlaydigan foydalanuvchilar uchun shaffof bo'lishi talab qilinadi. Ma'mur tomonidan belgilangan boshqa mahalliy tarmoqlarning resurslari bundan mustasno, mahalliy tarmoq foydalanuvchilari ochiq Internet resurslariga kirish huquqiga ega bo'lmasliklari talab qilinadi, ular bilan xavfsiz o'zaro aloqalar tashkil qilingan va, ehtimol, mobil foydalanuvchilarning resurslari. LAN shlyuzlariga ViPNet [Koordinatori] dasturini o'rnatish zaruratini bartaraf etish talab etiladi. LANning tahdidlari va zaifliklari Tarqatilgan fayllarni saqlash. Tarqatilgan fayllar ombori foydalanuvchilarga bir qismga shaffof kirishni ta'minlaydi disk xotirasi masofaviy server. Tarqatilgan fayllarni saqlash uzoqdan fayllarni boshqarish va masofadan bosib chiqarish kabi imkoniyatlarni taqdim etadi. Masofaviy fayllarni boshqarish foydalanuvchilarga fayllarga kirish, o'qish va saqlash imkoniyatini beradi. Umuman, uzoq ish fayllar bilan foydalanuvchilarga masofadan turib diskni saqlash qurilmasining (fayl serverining) bir qismiga, xuddi qurilma to'g'ridan-to'g'ri ulanganidek ulanish imkoniyatini berish orqali taqdim etiladi. Bu virtual disk xuddi ish stantsiyasidagi mahalliy disk kabi ishlatilgan. Masofaviy bosib chiqarish foydalanuvchiga LANning istalgan tarkibiy qismiga ulangan istalgan printerga bosib chiqarish imkoniyatini beradi. Masofadan bosib chiqarish foydalanuvchining ikkita muammosini hal qiladi: ma'lumotlarni qayta ishlash jarayonida fon nashrini tashkil etish va qimmat printerlarni almashish. LAN-ning bosma serverlari chop etish talabi bilan darhol butun faylni qabul qilishi mumkin va bu foydalanuvchilarga bosib chiqarish ishini tugashini kutish o'rniga o'zlarining ish joylarida ishlashni davom ettirishga imkon beradi. Xuddi shu printerdan foydalanadigan ko'plab foydalanuvchilar tez va sifatli printerni sotib olishlarini oqlashlari mumkin. Tarqatilgan fayllarni saqlash muammolari. Fayl serverlari foydalanuvchi fayl tizimining turli qismlariga kirishini boshqarishi mumkin. Bu, odatda, kelajakda foydalanish uchun foydalanuvchining ish stantsiyasiga ba'zi fayl tizimini (yoki katalogini) biriktirishga ruxsat berish orqali amalga oshiriladi. Mahalliy disk… Bu ikkita mumkin bo'lgan muammolarni keltirib chiqaradi. Birinchidan, server faqat katalog darajasida kirishni himoya qilishi mumkin, shuning uchun foydalanuvchiga katalogga kirish huquqi berilgan bo'lsa, u holda ushbu katalogdagi barcha fayllarga kirishlari mumkin.


Bunday vaziyatda xavfni minimallashtirish uchun uni togri tuzish va boshqarish muhimdir fayl tizimi LAN. Keyingi muammo mahalliy ish stantsiyasining etarli darajada himoya mexanizmlari. Misol uchun, Shaxsiy kompyuter(Kompyuter) unda saqlangan ma'lumotni minimal darajada himoya qilishi yoki umuman ta'minlay olmasligi mumkin. Fayllarni serverdan shaxsiy kompyuterning lokal diskiga nusxalash foydalanuvchi tomonidan fayl endi serverda saqlanganda uni himoya qiluvchi himoya vositalari bilan himoyalanmaganligiga olib keladi. Ba'zi ma'lumot turlari uchun bu maqbul bo'lishi mumkin. Biroq, boshqa turdagi ma'lumotlar yanada kuchli himoyani talab qilishi mumkin. Ushbu talablar kompyuter muhitini boshqarish zarurligiga qaratilgan. Masofaviy hisoblash. Masofaviy hisoblash deb uzoqdagi komponentlarda dastur yoki dasturlarni ishga tushirishni anglatadi. Masofadan hisoblash foydalanuvchilarga quyidagilarni amalga oshirishga imkon beradi: masofadan turib boshqa LAN komponentlariga ulanish; masofadan turib boshqa komponentada joylashgan dasturni bajarish yoki masofadan turib bir yoki bir nechta tarkibiy qismda dasturni ishga tushirish, shu bilan birga foydalanuvchiga mahalliy ravishda ishlayotganligini ko'rsatish. Masofaviy ulanish foydalanuvchilarga masofali kompyuter (masalan, ko'p foydalanuvchi kompyuterlar) bilan sessiyani o'rnatishga imkon beradi, xuddi foydalanuvchi uzoqdan kompyuterga bevosita ulangan. Bir yoki bir nechta komponentlarda dasturlarni ishga tushirish qobiliyati foydalanuvchiga SPSda LANning barcha hisoblash quvvatidan foydalanishga imkon beradi. Masofadagi hisoblash muammolari. Masofaviy hisoblash faqat vakolatli foydalanuvchilar masofaviy komponentlar va dasturlarga kirishlari uchun boshqarilishi kerak. Serverlar xizmatlar yoki dasturlarni so'rab murojaat qilgan masofaviy foydalanuvchilarning haqiqiyligini tasdiqlashi kerak. Ushbu so'rovlar mahalliy va masofaviy serverlar tomonidan o'zaro autentifikatsiya qilish uchun berilishi mumkin. Autentifikatsiya qilinmasa, ruxsatsiz foydalanuvchilar masofaviy serverlar va dasturlarga kirish huquqiga ega bo'lishlari mumkin. LAN orqali ko'plab foydalanuvchilar tomonidan qo'llaniladigan dasturlarning yaxlitligi bilan bog'liq ba'zi kafolatlar bo'lishi kerak. Xabar almashish. Xabar dasturlari elektron pochta va telekonferentsiya imkoniyatlariga tegishli. Elektron pochta – bu kompyuter tizimlari va tarmoqlari orqali mavjud bo'lgan eng muhim imkoniyatlardan biridir. Pochta serverlari mahalliy kabi ishlaydi pochta aloqasi bo'limlari foydalanuvchilarga LAN orqali xabar yuborish va qabul qilish imkoniyatini berish orqali. Telekonferentsiya imkoniyatlari foydalanuvchilarga telefonga o'xshash birbiri bilan faol aloqada bo'lish imkoniyatini beradi. Topologiya va protokol muammolari. Bugungi kunda qo'llanilayotgan topologiyalar va protokollar kerakli manzilga tranzit qilinayotgan ko'plab tugunlarda xabarlar mavjud bo'lishini talab qiladi. Bu har bir juft avtomobil o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri jismoniy yo'lga qaraganda ancha arzon va osonroq. To'g'ridan-to'g'ri ulanish katta LANlarda amalga oshirilmaydi. Buning oqibatida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan tahdidlar qatoriga uzatiladigan xabarlarni faol va passiv ushlashni o'z ichiga oladi. Passiv tutish nafaqat ma'lumotni o'qishni, balki trafikni tahlil qilishni ham o'z ichiga oladi (manzillar, boshqa sarlavha ma'lumotlari, xabarlarning uzunligi va xabarlarning chastotasidan foydalanish). Faol ushlash xabarlar oqimini o'zgartirishni o'z ichiga oladi (shu jumladan, rekvizitlarni o'zgartirish, kechiktirish, ko'paytirish, o'chirish yoki ruxsatsiz foydalanish). Xabarlar va boshqa muammolar. Xabar xizmatlari serverda saqlangan yoki manba va jo'natuvchi o'rtasida uzatiladigan ma'lumotlarga bo'lgan xavfni oshiradi. Etarli darajada himoyalanmagan Elektron pochta xabarning maxfiyligi va yaxlitligiga ta'sir qiladigan, osonlikcha ushlanishi, o'zgartirilishi yoki qayta uzatilishi mumkin. Boshqa LAN xavfsizligi muammolari quyidagilarni o'z ichiga oladi: LANni boshqarish va xavfsizlik siyosatining etarli emasligi; LANdan foydalanish va himoya qilishning o'ziga xos xususiyatlari bo'yicha mashg'ulotlarning etishmasligi; Ish stantsiyalarini himoya qilish mexanizmlarining etarli emasligi va axborot uzatish vaqtida himoyaning etarli emasligi. Zaif xavfsizlik siyosati LAN xavfini ham oshiradi. Tashkilot ma'muriyatining tarkibidagi qadriyatlarni himoya qilish ahamiyatiga nisbatan pozitsiyasini namoyish etish uchun LANdan foydalanish qoidalarini belgilaydigan rasmiy xavfsizlik siyosati bo'lishi kerak. Xavfsizlik siyosati – bu yuqori darajadagi rahbariyatning axborot qadriyatlari, ularni himoya qilish mas'uliyati va tashkiliy majburiyatlarga nisbatan pozitsiyasini qisqacha bayon etish. Tashkilotning yuqori rahbariyati tomonidan etakchilik va yordamni ta'minlash uchun kuchli LAN xavfsizligi siyosati bo'lishi kerak. Siyosat har bir xodimning LAN va u olib yuradigan ma'lumotlarning etarli darajada himoyalanganligini ta'minlashdagi rolini belgilashi kerak. Shaxsiy kompyuterni LAN muhitida ishlatish ham LAN uchun xavf tug'diradi. Umuman olganda, kompyuterda foydalanuvchining autentifikatsiyasi, faylga kirishni boshqarish, foydalanuvchi faoliyatini tekshirish va boshqalar bilan bog'liq xavfsizlik choralari deyarli mavjud emas. Ko'pgina hollarda, LAN-serverda saqlanadigan va qayta ishlanadigan ma'lumotlarning himoyasi kompyuterga yuborilganda ma'lumotlarga hamroh bo'lmaydi. SPS LAN xavfsizlik siyosati LANni boshqarish va qo'llab-quvvatlash muhimligini ta'kidlashi kerak. LAN menejmenti zarur mablag ', vaqt va resurslarga ega bo'lishi kerak. Tarmoqni yomon boshqarish xavfsizlikdagi xatolarga olib kelishi mumkin. Natijada quyidagi muammolar paydo bo'lishi mumkin: xavfsizlik konfiguratsiyasining zaiflashishi, xavfsizlik choralarini beparvolik bilan amalga oshirish yoki hatto zarur xavfsizlik mexanizmlaridan foydalanmaslik. LAN xavfsizligi to'g'risida foydalanuvchilarning xabardorligi yo'qligi ham xavfni oshiradi. Xavfsizlik mexanizmlari, xavfsizlik choralari va boshqalar bilan tanish bo'lmagan foydalanuvchilar. Ularni suiiste'mol qilishi mumkin va ehtimol unchalik xavfsiz emas. Xavfsizlik mexanizmlari va choralarini amalga oshirish, shuningdek LAN muhitida shaxsiy kompyuterdan foydalanish qoidalariga rioya qilish uchun javobgarlik odatda shaxsiy kompyuter foydalanuvchisiga tegishli. Foydalanuvchilarga LAN muhitida xavfsizlikni maqbul darajasini ta'minlash uchun zarur bo'lgan tegishli ko'rsatmalar va ko'rsatmalar berilishi kerak. Tarmoq sifati quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi: ishlash, ishonchlilik, moslik, boshqarish, xavfsizlik, kengayish va kengayish. Tarmoq sifatini ta'minlashda ikkita asosiy yondashuv mavjud. Birinchisi, tarmoq foydalanuvchiga xizmat ko'rsatish ko'rsatkichining ma'lum bir raqam qiymatiga muvofiqligini kafolatlaydi. Masalan, ramka o'rni va bankomatlar tarmoqlari foydalanuvchiga ma'lum bir o'tkazuvchanlik darajasini kafolatlashi mumkin. Ikkinchi yondashuvda (eng yaxshi harakat) tarmoq foydalanuvchiga iloji boricha samarali xizmat ko'rsatishga harakat qiladi, lekin hech narsaga kafolat bermaydi. Tarmoq ishlashining asosiy xarakteristikalariga quyidagilar kiradi: javob berish vaqti, bu tarmoq xizmatiga so'rov kelib tushishi va unga javob olinishi orasidagi vaqt sifatida belgilanadi. Vaqt birligiga tarmoq tomonidan uzatiladigan ma'lumotlar miqdorini aks ettiruvchi o'tkazuvchanlik va uzatishni kechiktirilishi, bu tarmoq qurilmasining kirishiga paket kelgan vaqt bilan uning chiqishida paydo bo'ladigan vaqt oralig'iga teng. Ushbu qurilma. Tarmoqlarning ishonchliligini baholash uchun, har xil xususiyatlar shu jumladan: mavjudlik koeffitsienti, bu tizimdan foydalanish mumkin bo'lgan vaqt nisbati; xavfsizlik, ya'ni tizim ma'lumotlarini ruxsatsiz kirishdan himoya qilish qobiliyati; nosozliklarga bardoshlik – tizimning ba'zi bir elementlari ishlamay qolgan sharoitlarda ishlash qobiliyati. Kengayish individual tarmoq elementlarini (foydalanuvchilar, kompyuterlar, ilovalar, xizmatlar) nisbatan oson qo'shish, tarmoq segmentlarining uzunligini oshirish va mavjud uskunani kuchliroqlariga almashtirish qobiliyatini anglatadi. Miqyoslilik shuni anglatadiki, tarmoq juda keng doiradagi tugunlar sonini va bog'lanish uzunligini oshirishga imkon beradi, shu bilan birga tarmoqning ishlashi pasaymaydi. Shaffoflik – tarmoqning ichki qurilmasining tafsilotlarini foydalanuvchidan yashirish va shu bilan uning tarmoqdagi ishini soddalashtirish xususiyati. Tarmoqni boshqarish tarmoqning asosiy elementlari holatini markaziy nazorat qilish, tarmoq faoliyati davomida yuzaga keladigan muammolarni aniqlash va hal qilish, ishlash tahlilini o'tkazish va tarmoq rivojlanishini rejalashtirish qobiliyatini nazarda tutadi. Moslik tarmoq turli xil dasturiy va texnik vositalarni o'z ichiga olishi mumkinligini anglatadi. Topologiya- konfiguratsiya jismoniy aloqalar tarmoq tugunlari o'rtasida. Tarmoqning xususiyatlari o'rnatilgan topologiya turiga bog'liq. Xususan, ma'lum bir topologiyani tanlash quyidagilarga ta'sir qiladi. Zarur tarkib tarmoq uskunalari; Tarmoq uskunalari imkoniyatlari; Tarmoqni kengaytirish imkoniyatlari; Tarmoqni boshqarish usuli. «CS topologiyasi» atamasi fizik topologiyani (fizik havolalarni konfiguratsiyasi) yoki mantiqiy topologiyani – tarmoq tugunlari orasidagi signal uzatish yo'llarini anglatishi mumkin. COPning fizik va mantiqiy topologiyasi bir xil yoki boshqacha bo'lishi mumkin. Mahalliy tarmoqlar quyidagi uchta topologiyaga asoslangan: Umumiy avtobus (avtobus); Yulduz Tarmoq vazifani muvaffaqiyatli bajara olishi uchun u ishlash, ishonchlilik va hokazo talablarga javob berishi kerak. Tarmoqning ishlashi aniqlanadi uzatilgan ma'lumotlar miqdori va ularni uzatish uchun zarur bo'lgan vaqt. Ishlashni baholash uchun raqamli xususiyatlardan foydalaniladi – tarmoqqa javob berish vaqti, o'rtacha o'tkazuvchanlik, mumkin bo'lgan maksimal ishlash, uzatishning kechikishi. Ishonchlilik tarmoqning o'z vazifasini bajarishi ehtimolini anglatadi. Texnik qurilmalarning ishonchliligi odatda MTBF va mavjudligi (tizim ishlatilishi mumkin bo'lgan foiz) bilan tavsiflanadi. Murakkab tizimlarning ishonchliligi, shuningdek, xabarni qabul qiluvchiga etkazish ehtimoli bilan tavsiflanadi. Xavfsizlik ma'lumotlarga ruxsatsiz kirishning mumkin emasligi va qasddan buzg'unchilik harakatlariga ishonchlilik va qarshilik ko'rsatilishini anglatadi. Kengayish- yangi tarmoq elementlarini nisbatan osonlikcha qo'shish qobiliyati. Miqyoslilik- tarmoq hajmini sezilarli darajada oshirish imkoniyati, shu jumladan segmentlar sonini ko'paytirish orqali. Shaffoflik- tarmoq joylashuvidan qat'i nazar, ularning joylashuvidan qat'i nazar, bir xil tarzda foydalanish imkoniyati mahalliy kompyuter yoki onlayn. Bunday holda, foydalanuvchi to'g'ridan-to'g'ri resurslar bilan ishlaydigan tarmoqni «sezmaydi». Har xil turdagi trafikni qo'llab -quvvatlash- turli xil tarmoqlarning funktsiyalarini birlashtirish qobiliyati, masalan, televizor, telefon, kompyuter. Boshqarish qobiliyati- markazlashtirilgan aniqlash va muammolarni bartaraf etish, foydalanuvchilar o'rtasida resurslar va vakolatlarni taqsimlash qobiliyati. Moslik- har xil apparat va dasturiy ta'minot bilan o'zaro aloqada bo'lish qobiliyati. Hududiy asosda tarmoqlar bo'linadi mahalliy, mintaqaviy va global. Mintaqaviy tarmoqlar shahar, tuman, viloyat, kichik respublikani qamrab oladi. Ba'zida korporativ tarmoqlar ajralib turadi, bu erda ma'lumotni ruxsatsiz kirishdan himoya qilish muhimdir (masalan, Mudofaa vazirligi tarmog'i, bank tarmoqlari va boshqalar). Korporativ tarmoq turli mamlakatlar va shaharlarda joylashgan minglab va o'n minglab kompyuterlarni birlashtirishi mumkin (misol uchun biz Microsoft Corporation tarmog'ini olsak bo'ladi). Mahalliy tarmoqlar (LAN)… Har qanday kompyuter tarmog'ining asosiy maqsadi – unga ulangan foydalanuvchilarga axborot va hisoblash resurslarini taqdim etish. Shu nuqtai nazardan, LANni serverlar va ish stantsiyalari to'plami sifatida ko'rish mumkin. Server- tarmoqqa ulangan va uning foydalanuvchilariga ma'lum xizmatlarni taqdim etadigan kompyuter. Serverlar ma'lumotlarni saqlash, ma'lumotlar bazasini boshqarish, masofadan turib ishlov berish, ish joyini bosib chiqarish va tarmoqdagi foydalanuvchilarga kerak bo'lishi mumkin bo'lgan boshqa bir qator funktsiyalarni bajarishi mumkin. Server- tarmoq manbalarining manbai. Ish stantsiyasi- tarmoqqa ulangan shaxsiy kompyuter, bu orqali foydalanuvchi o'z resurslaridan foydalanish huquqini qo'lga kiritadi. Tarmoq ish stantsiyasi tarmoq va mahalliy rejimda ishlaydi. U o'zining operatsion tizimi bilan jihozlangan va foydalanuvchiga amaliy muammolarni hal qilish uchun barcha kerakli vositalarni taqdim etadi.


Server turlaridan biriga alohida e'tibor qaratish lozim – fayl serveri. U tarmoq foydalanuvchilari ma'lumotlarini saqlaydi va ularga ushbu ma'lumotlarga kirish imkoniyatini beradi. Bu bilan kompyuter katta quvvat OP, qattiq disklar katta quvvat va qo'shimcha lentali drayvlar (strimerlar). U tarmoq foydalanuvchilarining o'zida joylashgan ma'lumotlarga bir vaqtning o'zida kirishini ta'minlaydigan maxsus OS boshqaruvi ostida ishlaydi. Fayl-server quyidagi funktsiyalarni bajaradi: ma'lumotlarni saqlash, ma'lumotlarni arxivlash, ma'lumotlarni uzatish. Ko'pgina vazifalar uchun bitta fayl serveridan foydalanish etarli emas. Keyin bir nechta serverlar tarmoqqa ulanishi mumkin. Kompyuter tarmoqlari tarqatilgan ma'lumotlarni qayta ishlashni amalga oshiradi. Bunday holda ma'lumotlarni qayta ishlash ikkita ob'ekt o'rtasida taqsimlanadi: mijoz va server. Mijoz- vazifa, ish stantsiyasi yoki kompyuter tarmog'i foydalanuvchisi. Ma'lumotlarni qayta ishlash jarayonida mijoz serverga murakkab protseduralarni bajarish, faylni o'qish, ma'lumotlar bazasida ma'lumotlarni qidirish va h.k. Server mijozning so'rovini bajaradi. So'rov natijalari mijozga uzatiladi. Server ma'lumotlarni saqlashni ta'minlaydi umumiy foydalanish, bu ma'lumotlarga kirishni tashkil qiladi va ma'lumotlarni mijozga o'tkazadi. Mijoz olingan ma'lumotlarni qayta ishlaydi va ishlov berish natijalarini foydalanuvchi uchun qulay shaklda taqdim etadi. Printsipial ravishda ma'lumotlarni qayta ishlash serverda ham amalga oshirilishi mumkin. Uchun shunga o'xshash tizimlar qabul qilingan shartlar – tizimlar mijoz-server yoki arxitektura mijoz-server. Arxitektura mijoz-server peer-to-peer LAN-larida ham, maxsus serverga ega bo'lgan tarmoqda ham foydalanish mumkin. Tengdoshlar tarmog'i- birlashgan ish stantsiyasining o'zaro ta'sirini boshqarish markazi va ma'lumotlarni saqlash uchun yagona qurilma yo'q. Boshqa stantsiyalarga ulangan barcha qurilmalar (disklar, printerlar) tarmoq foydalanuvchisi uchun mavjud. Afzalliklari- arzon narx va yuqori ishonchlilik. Kamchiliklar- tarmoq samaradorligining stantsiyalar soniga bog'liqligi; tarmoqni boshqarish murakkabligi; axborotni himoya qilishni ta'minlashning murakkabligi; yangilash va o'zgartirishdagi qiyinchiliklar dasturiy ta'minot stantsiyalar. Maxsus server tarmog'i- tarmoqda kompyuterlardan biri barcha ish stantsiyalari foydalanishi uchun mo'ljallangan ma'lumotlarni saqlash, ish stantsiyalari va bir qator xizmat funktsiyalari o'rtasidagi o'zaro aloqalarni boshqarish funktsiyalarini bajaradi. Bunday kompyuter tarmoq serveri deb ataladi. Unga tarmoq operatsion tizimi o'rnatilgan, unga barcha tashqi qurilmalar ulangan – qattiq disklar, printerlar, modemlar. Afzalliklari- ishonchli axborot xavfsizligi tizimi; yuqori ishlash; ish stantsiyalari soniga cheklovlar qo'yilmaydi; peer-to-peer tarmoqlariga nisbatan boshqarish qulayligi. Kamchiliklar- server uchun bitta kompyuter ajratilganligi sababli yuqori narx; tarmoqning tezligi va ishonchliligining serverga bog'liqligi; peer-topeer tarmog'iga nisbatan kamroq moslashuvchanlik.


Xulosa Bizning kompyuter texnologiyalari asrida hech bir kompaniya kompyuterdan foydalana olmaydi. Va agar bir nechta kompyuter bo'lsa, ular, qoida tariqasida, lokal tarmoqqa (LAN) birlashtirilgan.Kompyuter tarmog'i - bu o'zaro bog'liq bo'lgan kompyuterlar tizimi, shuningdek, tarmoqning tugunlari (ish stantsiyalari) deb ataladigan boshqa qurilmalar. Tarmoqdagi barcha kompyuterlar bir -biriga ulangan va ular ma'lumot almashishi mumkin.Kompyuterlarni tarmoqqa birlashtirish natijasida quyidagi imkoniyatlar paydo bo'ladi:Axborot xabarlarini uzatish tezligini oshirishFoydalanuvchilar o'rtasida tez ma'lumot almashishTarmoqdagi katta hisoblash quvvatini turli xil dasturiy ta'minot va periferik uskunalar bilan birlashtirish orqali foydalanuvchilarga ko'rsatiladigan xizmatlar ro'yxatini kengaytirish.Tarqatilgan manbalardan foydalanish (printerlar, skanerlar, CD-ROMlar va boshqalar).Tuzilgan ma'lumotlarga ega bo'lish va kerakli ma'lumotlarni samarali topishTarmoqlar faqat kompyuterlar bilan erishib bo'lmaydigan katta foyda keltiradi. Ular orasida:Protsessor resurslarini almashish. Protsessor resurslarini bo'lish orqali, tarmoqdagi barcha stansiyalar bir vaqtning o'zida ma'lumotlarni qayta ishlash uchun hisoblash quvvatidan foydalanish mumkin.Ma'lumotlarni ajratish. Ma'lumot almashish sizga ma'lumotga muhtoj bo'lgan har qanday ish stantsiyalaridan ma'lumotlar bazalarini boshqarishga imkon beradi.Umumiy Internetga kirish. LAN faqat bitta kirish kanalidan foydalangan holda barcha mijozlari uchun Internetga kirishni ta'minlaydi.Resurslarni almashish. LAN sizga qimmatbaho resurslardan (printerlar, chizgichlar va boshqalar) tejamli foydalanish va ularga ulangan barcha ish stantsiyalaridan kirish imkonini beradi.Multimediya imkoniyatlari. Zamonaviy yuqori tezlikdagi texnologiyalaraudio va video ma'lumotlarini real vaqtda uzatish imkonini beradi, bu esa ish joyidan chiqmasdan videokonferensaloqa va tarmoq aloqasini o'rnatish imkonini beradi.


Foydalanilgan adabiyotlar:
1 S. S. G‘ulomov va boshq. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent, “O‘zbekiston”, 2000
2. «Axborot tizimlari va texnologiyalari» S.S.ulomov,R.Х.Alimov Х.S. Lutfullayev Тoshkent, Sharq nashriyoti 2000 y.
3. «Informatika va informatsion texnologiyalar» Yuldashev A, Abduraxmonov B.Х, Djurayeva Х.G, Irgashev F. Тoshkent –2001.
4 Raxmonqulova S.I. IBM shaxsiy kompyuterlarida ishlash.Т., UUI, 1994Y.