Режа: Кириш катталигини баҳолаш

2.1 Ўлчанадиган катталик спецификацииясининг ноаниқлиги
Ўлчанадиган катталикнинг ўлчами, дастлаб, ўлчаш объектига таъсир кўрсатувчи ташқи таъсирлар параметрларига боғлиқ. Шунинг учун ўлчашга мантиқий ёндашиш ўлчанадиган объектни дастлаб тўлиқ тавсифлаш (спецификациялаш) ни талаб қилади. Ўлчанадиган объектни чала спецификациялаш ўзига хос ноаниқликни келтириб чиқаради.
Маълумки, ўлчашдан мақсад ўлчанадиган катталикнинг сон қийматини аниқлашдан иборат. Ўлчанадиган катталикнинг тавсифи ( спецификацияси) га ўлчашларни ўтказиш вақти ва шароитлари киради. Ўлчашларни ўтказиш шароитлари таъсир этувчи катталикларнинг мажмуи кўринишида , яъни ўлчанмайдиган, лекин уларнинг натижавсига таъсир этувчи катталиклар, масалан, ўлчаш воситаларининг температураси кўрсатилади.
Ўлчанадиган у физик катталикнинг ташқи таъсирлар параметрларига боғлиқлиги таъсир функцияси воситасида ифодаланади. Таъсир функцияси экспериментал йўл билан аниқланиши ёки фақат сонли бажарилиши лозим бўлган алгоритм каби мавжуд бўлиши мумкин.
Таъсир этувчи катталиклар ноадекват аниқланса, спецификация ноаниқлигининг келиб чиқишига сабаб бўлади ва турли лабораторияларда ўтказилган бир катталикни ўлчаш натижалари ўртасида номувофиқликка олиб келади.
2.1 мисол. Ўлчанадиган катталик — Р қувват терморезисторда t тем­пературада тарқоқланади.Терморезистор t₀ температурада R₀ қийматга эга, қаршиликнинг температуравий коэффициенти α. Қувват терморезисторнинг клеммаларига бериладиган V потенциаллар фарқига боғлиқ :
,


Бунда V –кириш катталиги;
t₀, R₀, α и t – таъсир этувчи катталиклар.
ЎлчанадиганY катталик таъсир этувчи катталикларга боғлиқ бўлгани ҳолда, бу таъсир этувчи катталикларнинг ўзи ҳам бошқа катталикларга, жумладан мунтазам эффектларга тузатмалар ва тузатиш коэффициентларига боғлиқ бўлиши мумкин.Бундай ҳолатf функционал боғланишни мураккаблаштиради ва ҳеч қачон аниқ ёзила олмайди. Шунинг учун, агар таъсир функцияси функционал боғланишни зарур даражагача (бу даража ўлчаш натижасини талаб этилган топиш аниқлигига қараб аниқланади)моделлаштира олмаса, бундай камчиликни бартараф этиш учун ўлчаш натижасига қўшимча кириш катталиклари киритилиши лозим.
Келтирилган мисолда ўлчаш аниқлигини ошириш учун қўшимча кириш катталиклари талаб этилиши мумкин. Қўшимча кириш катталиклари температуранинг резистор бўйлаб нотекис тарқалишини, қаршиликнинг температуравий коэффициентининг ночизиқли бўлишини ёки қаршиликнинг атмосфера босимига боғлиқлигини ҳисобга олади.
Амалда ўлчанадиган катталикнинг спецификацияси талаб этилган ўлчаш аниқлигига боғлиқ. Ўлчанадиган катталикни талаб этилган аниқлик таъминланадиган, етарли даражада тўлиқ аниқлаш лозим. Бундай аниқликда ўлчанган катталикнинг қиймати ўлчаш билан боғлиқ бўлган барча амалий мақсадлар учун ягона бўлиши керак. .