Reja Kirish Davlat budjetining mazmuni va mohiyati Davlat byudjeti daromadlari va xarajatlari, ularning tarkibi O’zbekiston Respublikasi byudjeti tahlili ko’rsatkichlari

1-rasm. Byudjet xarajatlari turlari¹
Byudjet mablag‘larini sarflash quyidagi metodlar yordamida amalga oshiriladi:

• 
  byudjetdan moliyalashtirish (qaytarib berilmaydigan pul mablag‘larini byudjetdan taqdim etish);
  
• 
  byudjetdan kreditlashtirish va mablag‘larni investitsiyalash;
  
• 
  mablag‘larni byudjet qarz majburiyatlarini qoplashga yo‘naltirish.
  

Byudjetdan mablag‘ oluvchilarga o‘z joriy faoliyatini amalga oshirish uchun byudjet mablag‘larini taqdim etishning asosiy metodi byudjetdan moliyalashtirish hisoblanib, u quyidagi prinsiplarga asoslanadi:

• 
  byudjet ajratmalaridan foydalanishning maqsadliligi. Byudjetdan mablag‘ oluvchilar belgilangan maqsadlar uchun tasdiqlangan byudjet asosida mablag‘ oladilar. Ushbu prinsipga qat’iy rioya qilish mablag‘larni sarflashning samaradorligini ta’minlaydi;
  
• 
  byudjetdan moliyalashtirishning tekinligi;
  
• 
  byudjetdan moliyalashtirishning qaytarilmasligi;
  
• 
  minimal xarajatlar bilan maksimal samara olish;
  
• 
  byudjet mablag‘larini ishlab chiqarish va boshqa ko‘rsatkichlarning bajarib borilishiga qarab va avvalgi ajratmalardan foydalanishni hisobga olgan holda taqdim etish. Bu prinsip moliya organlariga byudjet mablag‘larini oluvchilar faoliyati ustidan ta’sirchan va samarali nazoratni amalga oshirish imkoniyatini beradi.
  

Byudjetdan moliyalashtirish quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:

• 
  byudjetdan mablag‘ oluvchilarning joriy xarajatlariga (ishchilarga mehnat haqini to‘lash, davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalariga sug‘urta badallarini o‘tkazish, byudjetdan mablag‘ oluvchilar tomonidan kommunal xizmatlar, safar xarajatlarini to‘lash va boshqalar), shuningdek hukumatning boshqa darajalariga o‘tkaziluvchi alohida davlat vakolatlarini amalga oshirishga; davlat xaridlariga va boshqalarga ajratmalar;
  
• 
  transfertlar (aholiga beriladigan majburiy to‘lovlarni moliyalashtirish uchun byudjet mablag‘lari: stipendiyalar, nafaqalar, kompensatsiyalar, pensiyalar va boshqa ijtimoiy to‘lovlar);
  
• 
  boshqa darajadagi byudjetlar va davlatning byudjetdan tashqari jamg‘armalariga byudjet ssudalari, subvensiyalari va dotatsiyalari;
  
• 
  byudjetlararo transfertlar;
  
• 
  jismoniy va yuridik shaxslarga subvensiyalar va subsidiyalar;
  
• 
  faoliyat yuritayotgan yoki yangidan yaratilayotgan yuridik shaxslarning ustav kapitaliga investitsiyalar;
  
• 
  mulk shaklidan qat’iy nazar yuridik shaxslarni byudjetdan kreditlash;
  
• 
  qarz majburiyatlariga xizmat ko‘rsatish (davlat organlarining kafolatlari bilan).