Reja: Kirish Byudjet tizimini boshqarishning nazariy-huquqiy asoslari

Byudjet tizimini boshqarish quyidagilarni nazarda tutadi:

• byudjet tizimining asosiy tamoyillariga amal qilgan holda byudjet munosabatlarini boshqarish;

• barcha darajadagi byudjetlarni shakllantirish, ko‘rib chiqish, qabul qilish, ijro etish jarayonlarini boshqarish;

• byudjet jarayonida ishtirok etuvchi subyektlar, organlar va byudjet mablag‘larini oluvchilar faoliyatini boshqarish.

Byudjet tizimini boshqarish ham boshqarish kategoriyasining barcha funksiyalarini bajaradi, ular orqali byudjet tizimini boshqarish oldidagi maqsad va vazifalar amalga oshiriladi. Bu funksiyalar: rejalashtirish, tashkil etish, muvofiqlashtirish, nazorat va rag‘batlantirish.


4-rasm. Davlat byudjetining funksiyalari


Byudjet tizimini boshqarish tushunchasi subyektiv tushuncha bo‘lib, u alohida vakolatli organlar tomonidan amalga oshiriladi, ularning vakolatlari O‘zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksi, tegishli boshqaruv organlari Nizomlari va boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlar bilan belgilab berilgan.
Byudjet tizimini boshqarish obyektlari bo‘lib byudjet munosabatlari, byudjetning daromadlar bo‘yicha shakllanishi va xarajatlar bo‘yicha bajarilishi, byudjetlararo munosabatlar va shu kabi ijtimoiy-iqtisodiy pul munosabatlari, shuningdek, byudjet tashkilotlarining byudjetdan ajratilgan mablag‘laridan foydalanish asosidagi xo‘jalik-moliyaviy faoliyati hisoblanadi. Byudjet tizimini boshqarish subyektlari esa bevosita shu munosabatlarni boshqarish, tashkil etish, muvofiqlashtirish va nazorat qilishda ishtirok etuvchi muayyan vakolatlarga ega bo‘lgan davlatning qonunchilik-ijroiya institutlari – boshqaruv organlaridir. Byudjet tizimini boshqarish subyektlarini, byudjet tizimini boshqarishdagi vakolatlariga ko‘ra, quyidagicha guruhlash mumkin:



5-rasm. Byudjet tizimini boshqarish subyektlarining guruhlanishi

Byudjet tizimini boshqarish organlarining vakolatlari, funksiya va vazifalari O‘zbekiston RespublikasiByudjet Kodeksi, tegishli organlarning nizomlari va boshqa me’yoriy hujjatlar bilan belgilab beriladi.

Davlat byudjetini rejalashtirish mexanizmining faoliyati qo’llanilayotgan byudjetni rejalashtirish usullari bilan belgilanadi hamda ichki va tashqi omillarga bog’liq bo’ladi. Byudjetni rejalashtirish tizimini boshqarishning pirovard maqsadi byudjet siyosati maqsadlariga muvofiq o’rta muddatli byudjet rejasini tayyorlash hisoblanadi.

1.