Reja: Kirish Aksiyalarni ommaviy joylashtirish mohiyati Aksiyalarni ikkilamchi ommaviy joylashtirish amaliyoti tahlili Aksiyalarni ommaviy joylashtirish amaliyotini samarali tashkil etish masalalari Xulosa Foydalangan adabiyotlar ro’yxati

3-jadval
“Kvats” Aj tomonidan o’tkazilgan SPO natijalari tahlili⁵

Kelib tushgan arizlarining guruxlanishi	Ariza tushgan qimmatli qog`ozlar soni	Qimmatli qog`ozlarning taqsimlanishi
3270,4 so’m	1420	0
3271 so’m	905833	839534
3272 – 3275 so’m	2131962	2131962
3275.1 – 3280 so’m	1004978	1004978
3280.1 – 3285 so’m	313032	313032
3285.1 – 3290 so’m	72965	72965
3290.1 – 3295 so’m	29341	29341
3295.1 – 3300 so’m	165065	165065
3301 – 3310 so’m	165235	165235
3311 – 3350 so’m	97122	97122
3355 – 3500 so’m	1400	1400
35001 – 4000 so’m	826	826
Jami	4890179	4822460

Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 29 apreldagi “Respublika iqtisodiyotiga to’g`ridan-tog`ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish mexanizimini yaada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g`risida”gi PK-4300 sonli qaroriga asosan 2019 yilda “Kvars” AJ davlat ulushining 5% SPO korinishida ommaviy savdoga chiqarildi.

3-jadvaldan koʼrinadiki «Kvarts» aksiyadorlik jamiyatini 4890179 dona aksiyalarini sotib olish boʼyicha arizalar kelib tushgan. Lekin jamiyat tomonidan 4822460 dona aksiya kanoatlantirilgan. Jumladan; aksiya narxining eng past chegara kiymati 3270,4 soʼm boʼyicha kelib tushgan 1420 ta aksiya kanoatlantirilmagan. Shuningdek aksiya narxini 3271.0 soʼm boʼyicha kelib tushgan 905833 dona aksiyadan, 839534 donasi yoki 92.6 foizi kanoatlantirilgan. “Kvarts” АJ tomonidan chiqazilgan kogʼozlarni sotib olishga mamlakatimiz aholisini Qiziqishi oshib borishining asosiy sabablaridan biri sifatida «Kvarts» АJning SPO amaliyotida anderrayter sifatida faoliyat olib borgan «Freedom finance» investitsion kompaniyasi tomonidan lotareyaa oʼyinlarini tashkil etilganligini ham qayd etib oʼtish zarur. Shuningdek, jamiyat tomonidan ommaviy savdolarga investorlarning keng katlamini jalb qilish maqsadida har bir shaxsga sotuvga koʼyilgan aksiyalarning 0,1 foizidan (4822 dona) ortik boʼlmagan miqdorini xarid qilish imkoniyati yaratilgan. «Kvarts» aksiyadorlik jamiyatining ustav kapitalidagi davlat ulushining 5 foizini SPO amaliyoti orqali sotilishi natijasida davlat byudjetiga 15823,87 mln. soʼm miqdorida mablagʼ kelib tushgan.
Maʼlumki, IPO va SPO amaliyotlarining samarali tashkil etilishi rivojlanayotgan mamlakatlar moliya bozorini rivojlantirishda muhim xisoblanadi. Mamlakatimizda ham moliya bozorini rivojlantirishda IPO va SPO amaliyotlarini muvaffaqiyatli oʼtkazish muhim, birok ushbu operatsiyalarni samarali tashkil etish, mahalliy va xorijiy investorlarni jalb qilish, ushbu amaliyotda institutsional investorlar faoliyatini toʼgʼri yoʼlga qoʼyish kabi jihatlar bilan boglik. Bu esa mamlakatimizda moliya bozorini rivojlantirish uchun IPO va SPO amaliyotlaridagi ushbu muammolarni xal kilishni talab kiladi.
Moliya bozorida aksiyalarni ommaviy joylashtirish (IPO, SPO) orqali katta mikdorda kapital kilish, aksiyalar narxining oshishiga erishish, investitsion jozibadorlikni oshirish, oʼzining xalkaro imijini shakllantirish kabi jihatlarga erishishi mumkin. Bunda moliyaviy maslahatchI va anderrayter sifatida tanlangan institutsional investorlarning ahamiyati yuqoriligini eʼtirof etish lozim. Shu sababli xalkaro amaliyotda IPO va SPO amaliyotlarini tashkil etish boskichlari, ularda institutsional investorlar ishtiroki, IPO va SPO operatsiyalarini amalga oshirish usullari, shuningdek, yirik xalkaro IPO va SPO operatsiyalarini oʼrganish va tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi.
Jahonda investitsiyaga boʼlgan talabning ortib borishi oqibatida koʼplab kompaniyalar tomonidan ularni jalb etishning turli yoʼllaridan foydalanilmokda. Jumladan, kompaniyalarni aksiyalarini birlamchi bozorda IPO lar asosida joylashtirish orkali oʼz kapitalini koʼpaytirish usuli. Ushbu usul orkali kompaniya aktivlarining bozor qiymatini eng adolatli baxolanishini taklif kiladi.
2017 – 2021 yillar oralig`ida bir qator aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan aksiyalarni ommaviy joylashtirish joylashtirish amaliyotini tashkil etish natijasida capital jalb qilinganligini ijobiy holat deb baholashimiz mumkin.
4-jadvaldan ko‘rinadiki, Qo‘qon mexanika zavodi va Kvars aksiyadorlik jamiyatlari SPO amaliyotlarida esa global moliya bozorida ko‘p yillik tajribaga ega Freedom Finance investitsiya kompaniyasi anderrayterlik qilgani ijobiy natija bergan. Bunda boshqa tomondan Freedom Finance ivitsiya kompaniyasining O‘zbekistondagi ilk amaliyotlari bo‘lganligi bois eng yirik yutuk sifatida Malibu-2 avtomobili va Toshkent shahridan 2 xonali kvartira qo‘yilgan lotereya o‘yinlari o‘tkazilganligi ham ahamiyatga ega bo‘lganligini qayd etib o‘tish lozim.