Режа: Кириш. Ахборот ҳимоясини ташкил этиш мақсади ва вазифалари

1-мавзу: Кириш. Ахборот ҳимоясини ташкил этиш мақсади ва вазифалари.


Режа:
1. Кириш. Ахборот ҳимоясини ташкил этиш мақсади ва вазифалари
2. Ахборот ҳимоясининг хуқуқий ва инженер-техник боғлиқлик муносабатлари.
3. Объектларда хавфсизлик муҳофазасига таҳдидларнинг турлари ва уларнинг характеристикалари.

Интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш соҳасидаги хорижий тажриба ва давлат сирларини ҳимоя қилиш бўйича ички тажриба шуни кўрсатадики, ҳуқуқий, ташкилий ва муҳандислик каби ҳимоя соҳаларини бирлаштириб, фақат ҳар томонлама ҳимоя қилиш самарали бўлиши мумкин.

Ҳуқуқий йўналиш ахборот хавфсизлиги тизимидаги ўз фаолияти доирасида мажбурий бўлган қонун ҳужжатлари, меъёрий ҳужжатлар, низомлар, кўрсатмалар, кўрсатмалар мажмуасини шакллантиришни назарда тутади.
Ахборотни ташкилий ҳимоя қилиш-ишлаб чиқариш фаолияти ва ижрочиларнинг муносабатларини тартибга солиш асосида шундай тартибга солинадики, махфий ахборотга рухсациз кириш мумкин бўлмай қолади ёки ташкилий чоралар билан сезиларли даражада тўсқинлик қилади.
Мутахассисларнинг фикрига кўра, ташкилий чоралар ахборотни ҳимоя қилишнинг ишончли механизмини яратишда муҳим рол ўйнайди, чунки махфий маълумотлардан рухсатсиз фойдаланиш эҳтимоли кўп жиҳатдан техник жиҳатлар билан эмас, балки зарарли хатти-ҳаракатлар, фойдаланувчилар ёки хавфсизлик ходимларининг этиборсизлликлари ва бепарволиклари билан белгиланади.
Ушбу жиҳатларнинг таъсирини техник воситалар, дастурий-математик усуллар ва жисмоний ўлчовлар ёрдамида олдини олиш деярли мумкин эмас.
Ташкилий фаолият қуйидагиларни ўз ичига олади:
- офис ва ишлаб чиқариш бинолари ва биноларини лойиҳалаштириш, қуриш ва жиҳозлаш бўйича фаолият.
Уларнинг мақсади ҳудуд ва биноларга яширин киришни бартараф етиш; одамлар, транспорт воситалари ва бошқа транспорт воситаларини назорат қилиш ва ҳаракат қилиш қулайлигини таъминлаш; алоҳида ишлаб чиқариш зоналарини яратиш махфийлик ўз-ўзидан фойдаланиш тизимлари билан ишлайди ва ҳоказо.;
- ходимларни танлашда, шу жумладан ходимлар билан танишиш, уларни ўрганиш, махфий ахборот билан ишлаш қоидаларини ўрганиш, ахборотни муҳофаза қилиш қоидаларини бузганлик учун жавобгарлик чоралари билан танишиш ва ҳоказоларда амалга ошириладиган тадбирлар.;
- меҳмонларга ишончли кириш ва назорат қилишни ташкил етиш ва таъминлаш;
- бино ва ҳудудларнинг ишончли муҳофазасини ташкил етиш;
- ҳужжатлар ва оммавий ахборот воситаларини сақлаш ва улардан фойдаланишни ташкил етиш
махфий маълумотлар, шу жумладан, бухгалтерия, бериш, бажариш ва қайтариш тартиблари;
- ахборотни муҳофаза қилишни ташкил етиш: аниқ ишлаб чиқариш жамоаларида ахборотни ҳимоя қилишга масъул шахсни тайинлаш, махфий маълумотлар билан ходимлар иши устидан тизимли назорат олиб бориш, ҳужжатларни ҳисобга олиш, сақлаш ва йўқ қилиш тартиби ва бошқалар.;
- ходимларни мунтазам ўқитишни ташкил етиш.
Муҳандислик-техник йўналишга ахборотни муҳофаза қилишнинг дастурий ва аппарат воситалари киради. Аппарат таркибига механик, електромеханик, електрон, оптик, лазер, радио ва радиотехника, радар ва бошқа қурилмалар, ахборот хавфсизлиги ва ҳимоясини таъминлаш учун мўлжалланган тизим ва иншоотлар киради.
Ушбу воситалар қуйидаги вазифалар учун ишлатилади:
- визуал кузатув ва масофадан ешиттириш учун тўсиқлар;
- спуриоус електромагнит нурланиш ва олиб зарарсизлантириш (пемин);
- ташкилотга рухсациз ўрнатиладиган ёки олиб кириладиган ешиттириш ва магнит ёзувининг техник воситаларини аниқлаш;
- алоқа ва автоматлаштирилган ахборотни қайта ишлаш тизимларида узатиладиган ахборотларни ҳимоялаш.
Уларнинг мақсадига кўра, аппарат рухсатсиз киришни аниқлаш ва ҳимоя қилиш (ёки сезиларли даражада камайтириш) воситаларига бўлинади.
Ҳимояловчи махсус ускуналар синфига бир неча гуруҳларга ажратиш мумкин бўлган жуда кўп қурилмалар,қурилмалар ва тизимлар киради.
Масалан, бундай:
- тинглаш ва қайд қилиш қурилмаларини аниқлаш ва зарарсизлантириш қурилмалари;
- абонент телефон тармоғини ҳимоя қилиш;
- биноларни ахборот олишдан учун хавфсизлик воситалари;
- лазер ва видеокузатувларни аниқлаш қурилмалари ва бошқалар.
Ташкилий ахборотни муҳофаза қилиш соҳасининг мураккаблиги барча ташкилий чора-тадбирларни амалга оширишни таъминловчи ва йўналтирувчи махсус хавфсизлик хизматини яратишни талаб етади. Унинг тўла вақтли иши тузилиши, ҳажми ва таркиби компаниянинг ҳақиқий еҳтиёжлари, ахборотининг махфийлиги даражаси ва хавфсизликнинг умумий ҳолати билан белгиланади. Ҳуқуқий натижасида мажмуи, ташкилий, ва муҳандислик чора-тадбирлар тегишли хавфсизлик сиёсати натижалари.
Хавфсизлик сиёсати ахборотни ҳимоя қилиш тизимининг ҳуқуқий нормалар, ташкилий (ҳуқуқий) чоралар, дастурий ва аппарат воситалари ва ахборот таъсирларининг мумкин бўлган оқибатларини бартараф етиш ёки камайтириш учун таҳдидларга қарши қаратилган процессуал қарорлар мажмуи шаклида кўринишини белгилайди. Хавфни камайтириш бўйича самарали ва арзон чора-тадбирлар мавжуд бўлмаган ҳолат бўлиши мумкин. Бундай ҳолда, мақбул хавф даражасини кўтариш ва оғирлик марказини бахциз ҳодисалар, табиий офатлар ва бошқа ҳодисалардан кейин тиклаш режаларини юмшатиш ва ишлаб чиқишга айлантириш керак.