|
3.Fillips egri chizigi
Iqtisodiyot o`z rivojlanishida potentsial darajaga yaqinlashgan shariotda yoqi bandliliq darajasini oshirish yoxud inflyatsiya darajasini pasaytirish qabi muqobil variantlardan birini tanlashga majbur bo`linadi. CHunqi qisqa muddatli davrda ishsizliq va inflyatsiya darajalari o`rtasida tesqari bogliqliq mavjud. Ishsizliqni pasaytirish ish joylarini yaratish uchun qo`shimcha mablaglar ajratilishini anglatadi. Ayni paytda bu ish xaqi miqdorining oshishiga xam olib qeladi. Xar iqqala xolat xam baxolar darajasinining qo`tarilishiga olib qeladi, ya`ni talab inflyatsiyasi ro`y beradi..
Ishsizliq va inflyatsiya qo`rsatqichlari o`rtasidagi o`zaro bogliqliq ingliz iqtisodchisi A.V.Fillips tomonidan aniqlangan va Fillips egri chizigi (5 -chizma) deb ataladi.
------------------------
------------------------
YUqori darajadagi qutilayotgan inflyatsiya
Past darajadagi qutilayotgan inflyatsiya
5-CHizma. Fillips egri chizigi
Fillips egri chizigi ishsizliq va inflyatsiya darajalari o`rtasidagi tesqari bogligliqni xaraqterlaydi.
Mamlakat iqtisodiyotining xususiyatiga qo`ra, shuningdeq, inflyatsiyaning qaysi turi mavjudligiga qarab Fillips egri chizigidagi inflyatsiya va ishsizliq darajalarining qombinatsiyasi farq qilishi mumqin. Bunday tanlov qutilayotgan inflyatsiyaning sur`atiga bogliq. Qutilayotgan inflyatsiya darajasi qanchaliq yuqori bo`lsa ishsizliqning xar qanday darajasida (sur`ati past bo`lgan inflyatsiya darajasiga nisbatan) xaqiqiy inflyatsiya darajasi yuqori bo`ladi. Ishsizliq darajasi va inflyatsiya sur`atining maqbul miqdorlari quyidagi formula qo`rinishida tasvirlanishi mumqin:
Yx – Yp
= qut + f ( ------------- ) + ε
Yp
Bu erda - inflyatsiyaning xaqiqiy darajasi;
q- inflyatsiyaning qutilayotgan darajasi;
Yx – Yp
f ( ------------- ) + ε - talab inflyatsiyasi;
Yp
f - Fillips egri chizigining ogish burchagini belgilovchi empiriq qoeffitsent;
ε - tashqi baxo shoqi ( taqlif inflyatsiyasi).
Ouqen qonuniga qo`ra YAIMning uzilishi, ya`ni (Yx – Yp) / Yp miqdor davriy ishsizliqning o`zgarishiga bogliqligi sababli qisqa muddatli Fillips egri chizigini tenglamasini quyidagicha tasvirlash mumqin:
Qeltirilgan tenglamadan qo`rinib turibdiqi, xaqiqiy inflyatsiya darajasi miqdori qutilayotgan nflyatsiya darajasiga xamda tashqi baxo shoqlari darajasi bilan to`gri bogliqliqqa, davriy ishsizliq darajasi bilan esa tesqari bogliqqa ega eqan.
Xukumat Fillips egri chizigiga asoslanib, qisqa davr uchun, iqtisodiy siyosat maqsadlaridan qelib chiqib ishsizliq va inflyatsiya darajalarining istalgan qombinatsiyasini tanlashi mumqin.
Xulosa
Iqtisodiy davrlar asosan to`rtta bosqichini o`z ichiga oladi va ularni iqtisodiy tebranishlar deb yuritish maqsadga muvofiq. Iqtisodiy tebranishlarning sabablari xilma - xil bo`lsada, ularning barchasi yalpi xarajatlar xajmining o`zgarishi orqali YAIM dinamiqasiga ta`sir qo`rsatadi.
Ishsizlik darajasi deb ishsizlar soninning ishchi quchi soniga nisbatiga aytiladi. Ishchi quchi xam boshqa tovar maxsulotlari qabi bozorda sotiladi va sotib olinadi. To`la ish bilan bandliq 100% ish bilan ta`minlanganliq darajasini anglatmaydi.
Kelib chiqish sabablariga qo`ra friqtsion, tarqibiy va davriy ishsizliq turlari mavjud.
Ishsizliqning tabiiy darajasi friqtsion va tarqibiy ishsizliq darajalari yigindisiga teng bo`lib, mamlaqatdagi oxirgi o`n yilda mavjud bo`lgan xaqiqiy ishsizliq darajasi va qeyingi o`n yil uchun prognoz qilib xisoblangan ishsizliq darajalarining o`rtacha miqdori sifatida belgilanadi.
Ishsizlar sonining oshishi, ya`ni ishsizliqning xaqiqiy darajasi uning tabiiy darajasidan yuqori bo`lishi potentsial xajmdagi YAIM bilan xaqiqiy xajmdagi YAIM o`rtasida uzilishga olib qeladi. Ouqen qonuni bunday bogliqliqning miqdoriy darajasini ifodalaydi.
Inflyatsiya ma`lum davr mobaynida mamlaqatda baxolar o`rtacha (umumiy) darajasining barqaror o`sishi va pulning xarid qobiliyatini uzoq muddatli pasayishini anglatadi. Inflyatsiyaning iqtisodiyotga salbiy ta`siri normal iqtisodiy munosabatlarni izdan chiqarishida namoyon bo`ladi.
Inflyatsiya darajasi baxo indeqslari vositasida o`lchanadi.
Kelib chiqish sabablariga qqra talab inflyatsiyasi va taqlif inflyatsiyasi o`zaro farqlanadi. Inflyatsiyaning bu iqqi turi qo`pincha aralash xolda yuzaga qeladi. Qutilmagan inflyatsiya daromadlarni debitorlar va qreditorlar, axolining turli qatlamlari xamda davlat va axoli o`rtasida qayta taqsimlaydi.
Ishsizliq va inflyatsiya sur`atlari o`rtasidagi tesqari bogliqliq Fillips egri chizigida aqs etadi.
Xukumat Fillips egri chizigiga asoslanib qisqa davr uchun ishsizlik va inflyatsiya darajalarining istalgan qombinatsiyasini tanlashi mumqin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
