Режа: Ишлаб чикариш тушинчаси ва ишлаб чикариш функцияси


Омиллар махсулдорлигининг камайиш конуни



Download 0,52 Mb.
bet6/8
Sana10.07.2022
Hajmi0,52 Mb.
#768367
1   2   3   4   5   6   7   8
Омиллар махсулдорлигининг камайиш конуни. Омиллар махсулдорлигини камайиш конуни шуни курсатадики, бирор бир ишлаб чикариш омилидан фойдаланиш ошиб борганда (бошка омиллардан фойдаланиш узгармаганда), шундай бир нуктага эришиладики, ушбу нуктадан бошлаб кушимча ишлатилган омил ишлаб чикариш хажмини камайтиради. Агар биз узгарувчан омил сифатида мехнат сарфини карасак (капитал сарфи узгармаганда), мехнат сарфи кичик микдорда ошганда махсулот ишлаб чикариш хажмини анчагина оширади, нима учун деганда, бошлангич даврда мехнат сарфининг ошиши капиталдан туликрок фойдаланиш имконини беради. Натижада чекли махсулдорлик, умумий ва уртача махсулдорлик ошади. Лекин пировард натижада ишчилар сонининг ошиши (капиталнинг узгармаганлиги) чекли мехнат унумдорлигини камайишига олиб келади, яъни омил махсулдорлигининг камайиш конуни «ишлай» бошлайди.
Омил махсулдорлигининг (бир бирлик кушимча омил сарфига тугри келадиган кушимча махсулот) камайиш конуни киска муддатли ораликка хосдир, чунки бу ораликда камида битта омил узгармасдир. Узок муддатли ораликда барча омиллар маълум микдордаги комбинацияда ошса ишлаб чикариш хажми хам ошиб боради.
Омил махсулдорлигининг камайиш конуни чекли махсулотнинг камайишини ифодалайди. Махсулдорлик камайиш конуни маълум бир ишлаб чикариш технологиясида уринлидир (3-расм). Юкорида келтирилган жадвал маълумотига кура умумий махсулот микдори, уртача ва чекли махсулот микдорларини караб чикамиз:


C
расм. Бир узгарувчи омил (L-мехнат) сарфида ишлаб чикариш графиги.

Расмдан куриш мумкинки, ишлаб чикариш хажми мехнат сарфи 8 бирликка тенг булуунча усиб, узининг максимал кийматига эришади (C нукта). Мехнат сарфи 8 бирликдан ошса ишлаб чикариш хажми кискаради. Ишлаб чикариш хажми максимал булганда чекли махсулот нолга тенг, яъни чизиги уоризонтал укни да кесиб утади . Ишлаб чикариш хажми ошганда (0C оралигида) чекли махсулот , C нуктадан кейин ишлаб чикариш хажми камаяди ва . Чекли махсулот махсулот ишлаб чикариш чизигининг маълум нуктасида шу ишлаб чикариш чизигининг ётиклигига, яъни шу нуктадан ишлаб чикариш чизигига утказилган уринманинг тануенс бурчагига тенг:


.
Демак, ишлаб чикариш хажми максимал булганда .
Уртача махсулот ва чекли махсулот чизиклари бир-бири билан богликдир. Агар чекли махсулот уртача махсулотдан катта булса , уртача махсулот усади. Расмда ораликда чекли махсулот уртача махсулот дан катта булгани учун, уртача махсулот усади. нуктада, чекли махсулот максимумга эришади. ораликда чекли махсулот камайиб, нуктада уртача махсулотга тенг булади. ораликда булгани учун уртача махсулот камайиб боради.
Омиллар махсулдорлигининг камайиш конуни абсолют булмасдан нисбий характерга эгадир ва у маълум ишлаб чикариш технологиясига кулланилади. Вакт утиши билан технологиянинг такомиллашуви, махсулот ишлаб чикариш чизигини юкорирокга кутарилишига олиб келиши мумкин. Масалан, биринчи технологияда узгарувчан мехнат ресурсидан максимал фойдаланиш булса (4-расм), янги, такомиллашган 2-технологияга утилиши, мехнат сарфи хажмини га оширади , янада такомиллашган 3-технологияга утилиши мехнат сарфини микдоргача оширади .

4-расм. Технология такомиллашувининг ишлаб чикариш


хажмига таъсири.
Шуни эслатиб утиш керакки, технологиянинг такомиллашуви омил махсулдорлигининг камайиши конунини умуман ишламаслигини билдирмайди, ушбу конун хар кандай ишлаб чикариш технологиясида хам уз кучини саклаб колади. Расмдаги 1, 2 ва 3-такомиллашган технологияларга мос келувчи ишлаб чикариш чизикларидаги А, В, С нукталардан кейинги ишлаб чикариш нукталарида хар бир кушимча сарфланган ишлаб чикариш омили (мехнат сарфи), ишлаб чикариш хажмини камайтиради.
Ишлаб чикариш эгри чизикларининг унуга юкорига силжиши ушбу конунни ишлашини маълум маънода сездирмайди. Худди мана шу холат, яъни махсулдорликнинг камайиш конунини киска муддатли орликдаги ва узок муддатли ораликдаги (технологияларнинг такомиллашуви шароитида) ишлаш мохиятидаги анулашмовчиликлар инулиз иктисодчи олими Томас Мальтусни (1766-1834) ер шарида ахолининг узулуксиз усиши келажакда огир окибатларга олиб келиши мумкинлиги тугрисидаги башоратига сабаб булди. Мальтуснинг ушбу башорати асосида омил махсулдорлигининг камайиш конуни ётади. Мальтус ер шаридаги кишлок хужалигида ишлатиладиган ерларнинг нисбатан чекланганлиги ва унда мехнат киладиган ахолининг усиб бориши пировардда мехнат унумдорлигини камайишига олиб келади ва чекланган ер ошиб бораётган ахолини озик-овкат билан етарли даражада таъминлай олмайди, деб фараз килади, яъни чекли ва уртача махсулдорликнинг камайиши билан ахолининг усиб бориши умумий очарчиликка олиб келади.
Маълумки, Мальтус хатога йул куяди (лекин, унинг мехнат унумдорлигининг камайиш тугрисидаги фикри тугри булсада). Жахондаги ишлаб чикариш тараккиёти шуни курсатадики, иккинчи жахон урушидан кейинги йилларда озик-овкат ишлаб чикариш хажми жахон буйича ошиб бормокда.

Download 0,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish