W W I I U U ю кm н .
Impuls va to‘xtalish impulsi
т
1
и
/U L I t кm
2
2
т
/
W U L I t ю кm
ifodalar orqali aniqlanadi.
To‘ldirish koeffitsienti esa
ю кm у U L I f t t t /
1
т
и
и
ifoda bilan aniqlanadi.
63
Bir taktli avtogeneratorlarda chiqish kuchlanishini stabilizatsiya qilish
uchun tranzistorning baza toki bilan aniqlanuvchi I
km
ni o‘zgarish hisobiga
amalga oshirish yaxshidir. Buning uchun o‘zgartirgichga teskari bog‘lanish
zanjiri kiritiladi va chiqish U
yu
kuchlanishi kuzatiladi, hamda uning
o‘zgarishiga muofiq ravishda tranzistorning baza va I
km
toklari o‘zgaradi. Bir
taktli avtogeneratorlarda chiqish kuchlanishini rostlashning boshqa usuli
transformatorni magnitlashdan iboratdir. Bunda t
i
va t
t
orasidagi nisbatlar
o‘zgaradi. Bunda samarali boshqarishni amalga
oshirish
uchun
transformator
tirqishsiz
magnito‘tkazgichga ega bo‘lishi kerak. Bu esa
transformatorning o‘lchamlarini va undagi
yo‘qolishlarni
oshishiga
olib
keladi.
Magnito‘tkazgich parametrlarini xarorat va
boshqa ta’sirlarga bog‘liq ravishda o‘zgarishi
chiqish
kuchlanishining
turg‘unligini
yomonlashtiradi. SHu sababli bu turdagi bir
taktli
stabillangan
o‘zgartirgichlar elektr
ta’minot manbalaridan kamdan kam qo‘llaniladi.
Impuls kengligi bo‘yicha modulyasiya (IKM) hisobiga chiqish
kuchlanishini stabilizatsiya qilish samarali usul hisoblanadi. Bunda
o‘zgartirgichlar bog‘liq bo‘lmagan g‘alayonlanishli qilib tayyorlanadi va
rostlash tranzistor baza zanjiri bo‘yicha boshqarish sxemasi (BS) orqali
amalga oshiriladi. VT tranzistorda tayyorlangan quvvat kuchaytirgichli bir
taktli o‘zgartirgich sxemasi 2 – rasmda keltirilgan.
Boshqarish sxemasini IKM amalga oshiradi: u R
yu
yuklamadagi
kuchlanishni kuzatadi va shunday boshqarish U
b
kuchlanishni ishlab
chiqaradi, hamda katta quvvatli VT tranzistorni
ma’lum bir chastota va davomiylik bilan ulaydi va uzadi. Bu bilan
chiqish kuchlanishi turg‘un xolda ushlab turiladi. Quvvat yo‘qotilishini
kamaytirish uchun toka proporsional boshqarish kiritiladi. 23 – rasmda TA
tok transformatorining birlamchi cho‘lg‘ami kollektor zanjiriga ulangan
bo‘lsa, ikkilamchi cho‘lg‘am katta quvvatli VT tranzistorning emitter – baza
o‘tishiga ulangan. Tranzistor ochiq bo‘lganda baza toki kollektor tokiga
proporsional bo‘ladi va tranzistor to‘yinish rejimida bo‘ladi. Bunda BSdan
istemol qilinayotgan tok kamayadi, chunki u faqatgina tranzistorni ulash va
o‘chirishga ishlatilsa, uning to‘yinish rejimini tok transformatori tomonidan
amalga oshiriladi.
O‘zgartirgichlarga katta quvvatli tranzistorni tanlash ruxsat etilgan tok
va kollektor – emitter kuchlanishi bo‘yicha amalga oshiriladi. Kollektor toki
chiqish quvvatiga bog‘liq bo‘ladi va
min
min