Режа: Инженерлик конструкциялари хакида умумий маълумотлар 2

SORTAMENT.
 Sortament profillarni asosiy tafsifnomasi.
Shakli va geometrik o’lchamlariga ko’ra farqlanuvchi prokat, qu-vur va boshqa metall buyumlar haqidagi ma’lumotlar majmui (jadvali) sortament deb ataladi. Sortamentda profillarning ko’ndalang kesim yuzasi, o’lchamlari, geometrik ta’riflari (A,W,S,I,i) va bir metrli og’irligi ko’rsatiladi.
Metall konstruksiyalarda qo’llaniladigan yoyma po’lat ikki guruhga bo’linadi:
yupqa yoki qalin varaqsimon po’lat;
profilli po’lat – burchaklik, shveller, tavr, qo’shtavr va h.k.
Varaqsimon po’lat quyidagicha turlarda mavjud bo’ladi:
qalin varaqsimon po’lat (GOST 19903-74). Bu turdagi po’lat 4160 mm qalinlikda yoyiladi, kengligi 6003600 mm, uzunligi 2000 mm dan 12000 mm gacha qilib ishlab chiqariladi;
keng tasmasimon universal po’lat (GOST 8200-70). Bunday universal po’lat varaqlarining qalinligi 660 mm, eni 2001050 mm, va uzunligi 500012000 mm qilib chiqariladi;
yupqa varaqli po’lat (GOST 19904-74). Bu xildagi po’lat varaqlari 0,23,9 mm qalinlikda, 12005000 mm uzunlikda va 6002000 mm kenglikda ishlab chiqariladi.
Profilli po’lat:
B u r ch a k l i k l a r – teng yonli (GOST 8509-72) va yonlari teng bo’lmagan, ya’ni tengsiz yonli (GOST 8510-72) turlarga bo’linadi. Burchakliklar quyidagicha belgilanadi: L50x5 yoki L75x50x5. Birinchi holda yonlarining eni 50 mm, qalinligi 5 mm bo’lgan teng yonli burchaklik, ikkinchi holda esa yonlarining eni 75 va 50 mm, qalinligi 5 mm bo’lgan tengsiz yonli burchaklik ifodalangan. Burchakliklar sortamenti juda keng bo’lib, eng kichik profil L20x3 va eng kattasi esa L250x30 dan iboratdir.
Q o’ sh t a v r l a r – (GOST 8239-72) asosan egilishga ishlovchi to’sinlar sifatida qo’llaniladi. Sortamentga ko’ra qo’shtavrlarning 10 dan 60 gacha nomerlari mavjud. Qo’shtavrning nomeri uning santimetrda ifodalangan balandligiga mos keladi. Qo’shtavrlarning uzunligi 13 m gacha bo’lib, asosan 6; 9 va 12 m li qilib tayyorlanadi.
TU 14-2-24-72 ga muvofiq, keng tokchali qo’shtavrlar ham ishlab chiqariladi. Ular uch xil bo’ladi: to’sinlar uchun «B» markali, engil va og’ir ustunlar uchun «К» markali va universal «Sh» markali. Кeng tokchali to’sinbop profillarning balandligi 1000 mm gacha bo’ladi.