Режа: "Информатика", "технология", "ахборот технологиялари"ва" ҳуқуқий технология"тушунчалари

4-Mavzu Ma'ruza matni 2021-2022 ўқув йил

4-Mavzu. Huquqiy qidiruv:
Ko'plab muammolarni texnologik echimi
Reja:
1. Ma’lumotlarni qidirish va huquqiy qidiruv qanday amalga oshiriladi.
2. Qidiruv tizimlarining tasnifi.
3. Ma'lumotni qisqartirishning keng tarqalgan usullari (masalan, sana, mavzu, geografik mintaqa, qiymat, muallif / kurator va boshqalar).
4. Ierarxik tasnifning ijobiy va salbiy tomonlari. Qidiruv natijalarini baholash.
Axborot qidirish - bu so'rovda ko'rsatilgan yoki iste'molchi uchun zarur bo'lgan faktlar va ma'lumotlarni o'z ichiga olgan barcha hujjatlarni topish jarayoni. Axborotni qidirish axborot-qidiruv tizimi (AQT) orqali amalga oshiriladi va qo'lda yoki mexanizatsiyalashgan va avtomatlashtirilgan vositalaridan foydalaniladi. Inson axborot qidiruvining ajralmas ishtirokchisidir. Axborot- qidirish tizimi (AQT) tarkibida topilgan matnlardagi ma'lumotlarning xususiyatiga qarab, hujjatli, shu jumladan bibliografik va faktik bo'lishi mumkin. Axborotni qidirish axborotni mantiqiy qayta ishlashdan ajralib turishi kerak, aks holda insonga o'zi so'ragan savollarga bevosita javob berish mumkin emas.
"Ma'lumotni qidirish" atamasi birinchi bo'lib Kelvin Muers tomonidan 1948 yilda doktorlik dissertatsiyasida kiritilgan va 1950 yildan beri nashr etilib, adabiyotda qo'llanilib kelinmoqda.
Dastlab avtomatlashtirilgan AI tizimlari yoki ma'lumot olish tizimlari (AQT) faqat ilmiy ma'lumotlar va adabiyotlarni qidirish uchun ishlatilgan. Ko'pgina universitetlar va jamoat kutubxonalari kitoblar, jurnallar va boshqa hujjatlardan foydalanishni ta'minlash uchun AQT-dan foydalanishni boshladilar. AQT Internet paydo bo'lishi va Butunjahon Internetining rivojlanishi bilan keng tarqaldi. Rus tilida so'zlashadigan foydalanuvchilar orasida eng mashhurlari Yandex, Google qidiruv tizimlari bo'lib, O'zbekistonda milliy qidiruv tizimi hisoblanadi.
Axborot qidirish - bu ma'lum bir mavzuga bag'ishlangan, oldindan qidiruv shartini (so'rovini) qondiradigan yoki zarur (so’rov ehtiyojlariga mos keladigan) faktlar, ma'lumotlar, ma'lumotlar to'plamida identifikatsiyalash jarayoni.
Qidiruv jarayoni ma'lumotlarni to'plash, ishlov berish va taqdim etishga qaratilgan operatsiyalar ketma-ketligini o'z ichiga oladi.
Umuman olganda, ma'lumot olish to'rt bosqichdan iborat:
· axborotga bo'lgan ehtiyojni aniqlash (tushuntirish) va axborotga bo'lgan talabni shakllantirish;
· Axborot massivlarining (manbalarining) mumkin bo'lgan egalarini aniqlash;
· aniqlangan massivlardan ma'lumot olish;
· olingan ma'lumotlar bilan tanishish va qidiruv natijalarini baholash.