Режа: иэсда электр энергияни ҳосил қилиш жараён

Иссиқлик электр станциялари
Режа:

1.ИЭСда электр энергияни ҳосил қилиш жараёни.

2.Буғ қозонлари ва уларнинг турлари.

3.Турбиналарнинг ИЭСдаги ўрни.

4.Ўзбекистонда мавжуд ИЭСлар.

1. ИЭСда электр энергияни ҳосил қилиш жараёни

Конденсацион иссиқлик электр станцияси. Иссиқлик конденсацион электр станциялар органик ёқилғи энергиясини аввал механик, сўнгра электр энергиясига айлантириб беради (1-расм).



1-расм. Иссиқлик электр станцияларда энергияни қайта ҳосил қилиш схемаси.
Замонавий қудратли ИЭС да буғ турбиналари ўрнатилган. Биринчи буғ турбинаси уч фазали электр генераторни айлантириш учун Эльберфельд станциясида 1899 йилда ўрнатилган. Шу даврдан бошлаб электр станция-ларида ишлатиладиган қудратли буғ турбиналари ривожланди.

Энергиянинг барча турларини дунё миқиёсидаги истеъмоли, бевосита аҳоли сонининг ўсишига боғлиқ. Дунё аҳолисининг сони охирги вақтларда тез суръатлар билан ўсиб бормоқда ва ҳозирги келиб 7*10⁶ дан ошиб кетди.

Энергияга бўлган катта эҳтиёж, инсоният олдида уни олишнинг янги йўлларини излашга мажбур этмоқда. Ҳозирги вақтда, ўтхонада ёқиладиган органик ёқилғиларнинг заҳираларини чегараланганлиги сабабли, электр энергиянинг турли хил энергиядан олишнинг анъанавий йўллари билан қаноатланмаслик керак. Замонавий ИЭСларининг ФИК 40% дан ортмайди.

Яқин келажакда иссиқлик электр станциялари асосий электр станциялар бири бўлиб қолади, шунинг учун уларни концтрукцияларини мукаммаллаштириш ва термодинамик циклини яхшилаш энергетика учун жуда муҳим вазифалардан бири.

Замонавий энергетикада электр энергиясини ҳосил қилиш катта йўқотиш ва органик ёқилғини кўп миқдорда ишлатишга асосланган.

Энергиядан бевосита электр энергиясини олиш энергетика ривож-ланишининг асосий истиқболларидан биридир.

Электр станциянинг ёқилғи қазилмалари. Буғ турбинали электр станцияларида ёқилғи ресурси сифатида кўмир, нефт, табиий газ ёки ҳар қандай ёнувчи материаллардан фойдаланиш мумкин. Шу билан бирга, ҳар бир ёқилғи турини қозонга ташлаш учун қўшимча ёниш жараёнини назорат қилиш, вентеляция, чиқувчи газларни ва ташқи ускуналар талаб этилади.

Кўмир электр станцияларда икки йўл билан ёқилади. Анъанавий кўмир ўсимликлар ишдан биринчи, кўмир қозон палатаси ичида металл конвейер ленталари жойлаштирилади. Камар секин қозон остига шпал сифатида кўмир камарига вақт ёқилади. Қолдиқ занжир конвеер лентаси орқали тушади ва у баъзан бошқа тармоқлар учун фойдали қўшимча маҳсулот сифатида сотилади.

Майдаланган кўмир электр станцияларида, кўмир, майда кукунга айлантирилади ва печга киритилиб газга ўхшаб ёнади. Майдаланган кўмир ҳаво билан аралаштирилади ва печда ёнади. Қолдиқ маҳсулотлари печ тубига йиғилади ва бир кисми тутун труба оркали HO₂, COва CO₂атмосферага чикарилади. Маҳаллий экологик қоидаларга катор талаб улардан туплаш урнатилган булиши керак. Газ тозаловчи учаётган кукунларни тўплаш учун ишлатилади.

Кўмир ишлайдиган буғ трубинали электр станцияларини бир катор камчиликлари:

- Кўмир ёқишдан экологик муаммолар (яъни, кислота ёмғир);

- Кўмир етказиб бериш учун темир йўл тизимлари билан боғлиқ транспорт масалалари;

- Айрим район электр станцияларидан узатиш линияларини узунлиги.