Reja: I kirish II asosiy qism

Agrosanoat majmuasi ishlab chiqarish infratuzilmasining mohiyati, tarkibi

Agrosanoat majmuasining katta bir qismi uning infratuzilmasidan iborat. Uning rivojlanishiga Respublika prezidenti va hukumati katta ahamiyat berib kelmoqda. Bu boradagi fikrlarini bildirib, O’zbekiston Respublikasi prezidenti I.Karimov quyidagilarni ta’kidlagan edi. “Fermerlarga xizmat ko’rsatish, ularni zarur moddiy resurslar va texnika bilan ta’minlash bo’yicha bozor infratuzilmasini shakllantirish jarayonini tezlashtirish zarur.” Ushbu fikrlarni rivojlantirib, “Fermerlarga mexanizatsiya xizmatlari bo’yicha ko’rsatilayotgan yordamni kengaytirish, ularni ma’danli o’g’it, sifatli urug’lik va kichik texnologiyalar bilan ta’minlash, tegishli axborot xizmati ko’rsatishni yaxshilash, lizing xizmati bilan bog’liq masalalarni xal qilish zarur” ^ deb ta’kidlagan edi.
Infratuzilma – lotincha so’z bo’lib, quyida joylashgan, xizmat ko’rsatuvchi degan ma’noni beradi. Infratuzilma – ishlab chiqarish jarayoni samarali amal qilishi uchun zarur xizmatlarni ko’rsatuvchi yo’nalishlar (sohalar)ni o’z ichiga oladi. Ma’lumki ishlab chiqaruvchi sub’yektlar o’z ishlab chiqarishi uchun juda ko’plab sharoitlarning, omillarning bo’lishini talab qiladi. Bugungi kunda ishlab chiqarish jarayoni shu darajada tezlashib, murakkablashib ketdiki, iqtisodiy jihatdan juda katta imkoniyatga ega bo’lgan korxona va firmalar ham o’z ishlab chiqarishi uchun zarur barcha xizmat turlarini o’z hisobidan tashkil qila olmay qoldilar. Bu xizmatlar ixtisoslashgan holda tashkil etilgandagina samarali hisoblanadi. Ishlab chiqaruvchi o’ziga xos bo’lmagan xizmat turlarini o’z tarkibida tashkil etmasdan ularni ixtisoslashgan xizmat ko’rsatuvchilardan sotib olgani iqtisodiy jihatdan samarali hisoblanadi. Albatta ayrim xizmat turlarini yirik ishlab chiqaruvchilar o’zlari tashkil etishlari mumkin.

• 
  I.A. Karimov Iqtisodiёtni erkinlashtirish, rеsurslardan tеjamkorlik bilan foydalanish bosh yo’limiz/ Toshkеnt. “O’zbеkiston ovozi” gazеtasi, 2002 yil 16 fеvral
  

Infratuzilmaning asosiy vazifsi ishlab chiqarishning samarali ishlashi uchun xizmat qilish, ishlab chiqarish jarayonlarining uzliksiz, bir me’yorda ishlashi uchun sharoit yaratishdan iborat.
Infratuzilma qishloq xo’jaligi korxonalari bajaradigan ko’plab funktsiyalarni o’z zimmasiga oladi. Bu qishloq xo’jaligi korxonalariga resurslarni ishlab chiqarishni rivojlantirishga yo’naltirish imkoniyatini beradi.
Ma’lumki, agrosanoat majmuasining infratuzilmasi uning 4-sohasini tashkil etadi. Infratuzilma juda katta va murakkab tarkibga ega. Shu sababli agrosanoat infratuzilmasi iqtisodiy fan tomonidan asosan ikki qismga bo’lib o’rganiladi. Birinchi qismga agrosanoat majmuasining ishlab chiqarish infratuzilmasi kiradi. Ishlab chiqarish infratuzilmasi agrosanoat majmuasining eng zarur qismi bo’lib, ishlab chiqarishning samaradorligi ko’p jihatdan uning mavjudligi va bir me’yorda faoliyat ko’rsatishiga bog’liq. Agrosanoat majmuasining ishlab chiqarish infratuzilmasiga quyidagilar kiradi:

• 
  transport tizimi va yo’llar;
  
• 
  aloqa tizimining ishlab chiqarish bilan bevosita bog’langan qismi;
  
• 
  bank va moliya bozorining tegishli qismi;
  
• 
  qishloq xo’jaligi texnikalarini ta’mirlash tizimi;
  
• 
  qishloq joylarda elektr energiyasini uzatish liniyalari;
  
• 
  ilmiy – ishlab chiqarish laborotoriyalari;
  
• 
  zooveterenariya xizmatlari;
  
• 
  irrigatsiya va melioratsiya xizmatlari;
  
• 
  yoqilg’i va moylash materiallari ta’minoti tashkilotlari;
  
• 
  ma’danli o’g’itlar, kimyo va qishloq xo’jaligini zarur kimyoviy vositalar bilan ta’minlash tizimlari;
  
• 
  biologik xizmat ko’rsatish tizimlari korxonalari;
  
• 
  konsalting xizmatlari va boshqalar.
  

Infratuzilmaning o’ziga xosligi shundaki, bir xizmat turining o’zi bir paytda ishlab chiqarish infratizilmasi hamda ijtimoiy infratuzilma bo’lishi mumkin. Masalan, yo’llar ishlab chiqarishga xizmat qilish paytida ishlab chiqarish infratuzilmasi hisoblanadi. Lekin ular aholining ehtiyojlari uchun barchaga beminnat bir xilda xizmat ko’rsatadigan ijtimoiy xizmat turi hamdir. SHu sababdan yo’llar ijtimoiy infratuzilmaga ham kiradi. Shungdek, aloqa va transport tizimlari ham ishlab chiqarish yoki ijtimoiy infratuzilma bo’lishi mumkin. Infratuzilmaning bu xususiyatini hisobga olish maqsadga muvofiq. Bu holatni hisobga olmaslik iqtisodiy qarorlar qabul qilishda aqrim qiyinchiliklarni tug’dirishi mumkin. Keyingi yillarda umumiy taraqqiyot natijasida agrosanoat majmuasi infratuzilmasi ham rivojlanib, kengayib bormoqda. Bu, o’z navbatida,
agrosanoat majmuasiga kiruvchi barcha tarmoqlarni bir-biriga yanada yaqinlashtiradi, majmuaning samarali ishlashi uchun sharoitlarni yaxshilashga olib keladi.
Bizning fikrimizcha agrosanoat majmuasining qishloq xo’jaligi (fermer shirkatlar va dehqon xo’jaliklari)ga korxonalariga bozor infratuzilmasi xizmatlari ko’rsatish bo’g’inlari tarkibini quyidagi tartibda tasniflash ma’qul bo’lar edi (4- chizma).