Режа: Хронология – вақт тўғрисидаги фан. Тарихий ва астрономик хронология

Қадимги Рим календари. Қадимги Рим календарининг тузилиши санаси тўғрисида аниқ маълумотларга эга эмасмиз. Бизга маълуми шуки, Римнинг афсонавий асосчиси ва ҳукмрони Ромул (эрамиздан аввалги VIII асрнинг ўрталари) даврида ой календаридан фойдаланганлар. Календар бир йил 10 ой, жами 304 кундан иборат бўлган. Ойлар тартиб рақамлари (биринчи, иккинчи,...ўнинчи) билан номланган. Тўрт ой 31 кундан (1, 3, 5, 8 ойлар) ва олти ой 30 кундан иборат бўлган.
Йил баҳорги тенгкунликдан бошланган. «Ромул йили»ни астрономик йилга тенглаштириш мақсадида ўнинчи ойнинг охирига қўшимча кунларни қўшганлар. Эрамиздан аввалги VIII асрнинг охирларига келиб тўртта календар ойларига ном берилди. Йилнинг биринчи ойи «Мартиус», иккинчи ой «априлис», учинчи ой «майус», тўртинчи ой «юниус» деб аталди. Мазкур календар синодик ой йилига мос келмасди, лекин у Қуёш календари ҳам эмасди.
Эрамиздан аввалги VII асрда календар ислоҳоти ўтказилади. Бу ислоҳатни ярим афсонавий шахс Рим подшоси Нума Помпилий бошлади. У бир йилда кунларнинг сонини 355 га, ойларнинг сонини 12 га етказди. Нума Помпилий ислоҳати натижасида қўшимча янги икки ой пайдо бўлиб януарус ва фебруарис номини олди. Календарда 7 ой 29, 4 ой 31, битта ой «фебруариус» 23 суткадан иборат бўлди. «Фебруариус» ойига ҳар йили 5 кун қўшиладиган бўлди¹. Ислоҳотлар натижасида «Нума йили» астрономик бир ой йилидан бир сутка ортиқ, тропик йилдан эса 10,5 сутка қисқа эди. Шунингдек, бу даврга келиб яна бир неча ойларга ном берилди. Календарда йил баҳорги тенгкунлик давридан бошланарди.


Қадимги Рим календаридаги ойлар

Ойларнинг тартиб рақамлари	Ойлар номлари	Ойдаги кунларнинг миқдори