Режа: Халқаро меҳнат тақсимоти ва халқаро савдо тўғрисидаги турлича

Экспорт мультипликатори
ҳам инвестициялар мультипликатори 
сингари истеъмол соҳасидаги ички жараёнлар билан боғлиқ бўлиб, истеъмол 
ёки жамғармага сўнгги қўшилган мойиллик кўрсаткичлари орқали 
аниқланади: 
MRC
MRS
M
x
−
=
=
1
1
1
, 
бу ерда: 
М
х
– экспорт мультипликатори коэффициенти; 
MRS – жамғармага сўнгги қўшилган мойиллик; 
MRC – истеъмолга сўнгги қўшилган мойиллик. 
Экспорт ҳажми ошишининг ялпи миллий ишлаб чиқариш ҳажмига 
таъсирини
қуйидаги формула орқали аниқлаш мумкин: 
Х
М
ЯИМ
р

=
, 
бу ерда: 
М
р
 
– мультипликатор; 
∆Х
 
– экспорт ҳажмининг ўсиши. 
Бироқ, халқаро савдо фақат экспортдан иборат бўлмай, балки ўз ичига 
импортни ҳам олади. Агар экспортдан олинган даромаднинг бир қисми 
импортга сарфланса, у ҳолда мамлакатнинг ички харид қобилияти пасаяди. 
Импорт жамғарма сингари бой берилган имконият сифатида амал қилади, 
шунинг учун у математик ифодаларда манфий ишора билан қўлланилади. 
Импортни жамғариш функциясига ўхшаган ҳолда таҳлил қилиш мумкин. 
Бунинг учун импортга сўнгги қўшилган мойиллик тушунчасини киритиб 
оламиз. Бу мойиллик импорт ҳажми ўзгаришининг даромад ўзгаришига 
нисбати орқали ифодаланиши мумкин. Натижада 
импорт мультипликатори 
формуласи қуйидаги кўринишга эга бўлади:
X
MRM
MRS
M
p

+
=
)
(
1
, 
бу ерда:
MRM
 
– импортга сўнгги қўшилган мойиллик. 
Импортни ҳисобга олган ҳолда экспорт ҳажми ўзгаришининг ялпи 
миллий ишлаб чиқариш ҳажмига таъсирини
қуйидагича ифодалаш 
мумкин: 

---

X
MRM
MRS
ЯИМ

+
=

)
(
1
.
 
Ташқи савдо мультипликатори чексиз ҳаракатда бўлмайди. Импорт 
товарларни истеъмол қилишга сўнгги қўшилган мойилликнинг қиймати 
бирдан кам бўлганлиги сабабли навбатдаги қўшимча ўсишлар миқдори 
мунтазам қисқариб, мультипликация жараёни секин-аста сўниб боради.