Reja: Giroskop haqida

4-Mavzu : Noinersial sanoq tizimlari

Reja :

1.Inersial va Noinersial sanoq tizimi

2.Koriolis kuchi

3. Xulosa

Nyuton qonunlari faqat inersial sanoq sistemalarda to’g’ri bo’ladi. Lekin biror inersial sanoq sistemaga nisbatan tezlanish bilan harakatlanayotgan boshqa sanoq sistemasini ko’rsak, u noinersial sanoq sistema bo’ladi. Bunday noinersial sanoq sistemalarda harakat qonunlarini ko’rgarda asosiy kuchlar bilan birga yana qo’shimcha inersiya kuchlari deb ataluvchi kuchlarni hisobga olinadi.

Bunday holda dinamikaning tenglamalaridan foydalansa bo’ladi, faqat noinersial sanoq sistemalarda Nyutonning II qonuni quyidagicha yoziladi.

F=maFᵢ

bu yerda F - asosiy kuch, Fᵢ - inersiya kuchi.

Inersiya kuchlariga misol sifatida aylanayotgan sistemadagi markazdan qochma kuchni ko’rsatish mumkin. Franso’z olimi Koriolis yerni aylanishini hisobga olib, yerdagi jismlarnig harakatini ko’rib chikdi va yerda meridian bo’ylab harakatlanayotgan jismlarga qo’shimcha inersiya kuchlari ta’sir qilishini aniqladi. Bu inersiya kuchini Koriolis kuchi deyiladi.

Shunday qilib, agar jismga qo’yilgan barcha kuchlarning tashkil etuvchisi

nolga teng bo’lsa ham jism noinersial sanoq sistemaga nisbatan -a tezlanish bilan,
ya’ni unga -ma ga teng kuch bilan ta’sir etayotgandek harakatlanadi.
Noinersiol sanoq sistemalardagi harakatni ta’riflagan vaqtda, jismlarning birbiriga
ta’siri tufayli yuzaga keladigan kuchlar bilan bir qatorda inersiya kuchlari
deb ataluvchi in kuchlar hisobga olinsa, dinamika tenglamalari quyidagicha
bo’ladi.
bo’ladi. in =-m(a-a) =- ma