Режа: G‘aznaviylar davlati va Beruniyning faoliyati

“Osorul
boqiya”
kitobi
to’g’risida
S.P.Tolstov, V.P.Sheglov
U.A.Karimov,
P.G.Bulgakov
I.Abdullayev kabi olimlar
o’zlarining Beruniy ijodiga
bag’ishlangan asarlarida qimmatli
fikr va mulohazalar bildirganlar
Ya.Ya.G’ulomov,
A.Irisov
V.Yu.Zohidov, M.A.Salye,
“Osorul boqiya” kitobida bir necha maxsus
jadvallar bor.
Beruniy maxsus jadvalda turli mamlakat
hukmdorlarining qanday atalganliklarini
xabar qiladi
Eron podshohlari shahanshoh va Kisro deb
Rum podshohlari Basili ya’ni Qaysar
Iskandariya podshohlari Batlimus deb
atalganlar
Hazar va o’g’uz turklari o’z podshohlarini
Xonuvta deganlar deydi.
Abu Rayhon Beruniy
«Hindiston» kitobida
vedalardan farqlanuvchi
puronalar haqida ham
qimmatli ma’lumotlar beradi.
U, puronalarning 18 xilining
nomlarini keltiradi:

1.Odi-purona

juda qadimgi
purona.

2.Mach’ya-

purona- baliq
haqida.

9.Skanda-

purona-
Mahodevaning
o’g’li va bosh.

3.Ko’ rma-

purona-
toshbaqa
haqida.

4.Varoha-

purona
cho’chqa
haqida

5.Narosimha

-purona-
sher boshli
odam

6.Vomana-

kichrayib,
bujmayib
qolgan dev.

7.Voju-
purona-

shamol

8.Nanda-
purona-

Mahodevaning
xizmatchisi


Beruniyning hind eposlariga munosabati
Beruniyning fikrlardan bunday ilmiy xulosalarga kelish mumkin:

1.Vedalar juda qadim zamonlardan buyon avlodlardan-avlodlarga o’tib kelgan hikmatli

xazinalardir.

2.Vedalarni faqat oliy tabaqaga mansub- Brahmanlar o’rganishi, ibodat vaqtida o’qishi

mumkin.

3.Vedalarni ayrim hollarda adolatli podshoh, kshatiriylar harbiy yo’lboshchilar ilmi hikmatni

yaxshi ko’rsa o’rganishi mumkin.

4.Braxmanlar ham o’z xonahoqida o’z shogirdlari- bo’lg’uvchi braxmanlarga, kshatriylar,

podshohlarning bolalariga o’qitadi.

5.Vedalar asosan braxmanlar doirasida ularning farzandlariga o’rgatilib, avlodlariga meros

qilib qoldiriladi.

6.Quyi tabaqalarga mansub fuqarollarga veda o’rganish man qilingan, ular yashirin va

oshkora o’qisa jazoga tortiladi.
7.Beruniy vedalarning mazmuni, mohiyatini, badiiy-estetik xususiyatlarini chuqur tadqiq
qilgan.

Beruniy “Qadimgi yodgorliklar”ida dastavval kecha va kunduz to’g’risida

kitobxonda aniq tasavvur tug’diradi;
Quyoshning burjlar falakida bir marotaba aylanib chiqishidan Quyosh yili
kalendari tuzilgan.
Ana shu aylanish muddatida Oy ham 12 yarim marta o’sha doirani aylanib
chiqadi.