Reja: Fazo haqida ma’lumotlar

butun jahon vaqti deyiladi. Vaqt etalonini bunday aniqlashdagi xatolik 10'⁸ s ni tashkil etadi.
Yerning o‘z o‘qi atrofida aylanishiga asoslangan vaqtning bunday etaloni jahon laboratoriyalarida vaqtni aniqlash va taqqoslashda noqulaylik tug‘diradi. Juda katta aniqlikni talab qiladigan hollarda bu vaqt etaloni olimlarni qanoatlantirmadi. Shu sababli aniqlik darajasi yuqori bo‘lgan soatlarga katta ehtiyoj tug‘ildi. Shu maqsadda elektron soatlar, atom tebranishlariga asoslangan atom soatlari yaratildi. 1967-yilda vaqtning atom etaloni sifatida seziy 133 atomning 9.192.631.770 ta tebranishlari davrining davomligi bir fizik sekund deb qabul qilindi. Bunda aniqlik darajasi 10¹² s bo‘lib, bu 30000 yilda bir sekundgacha xatolik bo‘lishi mumkin demakdir. Bu etalon vaqtning tabiiy birligi deb yuritiladi. Quyidagi jadvalda Olamda uchraydigan ba’zi vaqt oraliqlarining tartibi berilgan.
Sanoq sistemasi.
Harakatlanayotgan jism vaqt o’tishi bilan boshqa
jismlarga nisbatan o’z vaziyatini o’zgartiradi. Qaralayotgan jismning
harakati qaysi jismga nisbatan o’rganilayotgan bo’lsa, o’sha jism sanoq
jismi deb ataladi. Avtomobil ko’cha bo’ylab kelmoqda, deb faraz
qilaylik. Bu holda istalgan uy, daraxt, bola, do’konchalar sanoq jismi
deb qabul qilinishi mumkin(1-rasm). Harakatlanayotgan boshqa
avtomobil yoki mototsikl ham sanoq jismi bo’lishi mumkin.
O’rganilayotgan harakatni tavsiflash uchun vaqt o’tishi bilan jism
vaziyatining tanlab olingan sanoq sistemasiga nisbatan qanday
o’zgarishinibilish kerak. Buning uchun kordinatalar sistemasi va soat
zarur. Kordinatalar boshi sanoq jismiga moslab joylashtiriladi. Sanoq
jismi bilan bog’langan kordinatalar sistemasi va soat sanoq sistemasi
deyiladi.
Sanoq sistemasini tanlash harakatni o’rganayotgan odamga bog’liq.
Har xil sanoq sistemalarda aynan bir xil harakatning traektoriyasi
turlichadir. Masalan, harakatlanayotgan platforma (2a-rasm) bilan bog’-
langan sanoq sistemasida tushayotgan to’pning traektoriyasi – to’g’ri
chiziqdan, platformaning yonida (2b-rasm) qo’zg’almas turgan
kuzatuvchi bilan bog’langan sanoq sistemasida esa egri chiziqdan iborat

.