Режа. Европа халқларининг хўжалик фаолияти ва моддий маданиятлари

5. Европа халқлари ва жаҳон маданияти.
Тарихий-маданий тараққиёт. Тарихий (иқтисодий, маданий, ижтимоий) тараққиёт Ғарбий Европадаги мўтадил иқлим, унумдор ерларнинг кўплиги, табиий қазилмаларнинг етарлича эканлиги, қулай географик ҳолатдан унумли фойдалангани туфайли юксалиб борган. Қолаверса кўплаб европа мамлакатлари ўз тараққиёти учун мустамлакалар иқтисодий имкониятларидан ҳам фойдаланганлар. Буларнинг барчаси узоқ вақт Европага дунёда етакчи иқтисодий, сиёсий ва маданий мавқеини эгаллаш имконини берди. Европа халқларини миллий маданиятлари муҳим элементи маърифатпарварлик, гуманистик дунёқараш бўлган. Миллий адабиёт, драматик санъат, симфоник ва опера мусиқаси, умумий ва университет таълими, ижтимоий ва табиий фанлар тараққиёти – буларнинг барчаси Европанинг дунё цивилизациясига қўшган ҳиссасидир.
Европа сиёсий маданияти. Қатор қулай шароитлар мавжудлигига қарамасдан европа халқлари сиёсий ва ижтимоий тажрибага осонликча эришмаганлар. Иқтисодий тараққиётнинг нотекис ривожланиши, саноат тўнтаришлари ва оммавий ишсизлик, Европа ҳудудидаги кўплаб урушлар, улар орасидаги энг йириги Наполеон урушлари, ХХ асрдаги икки жаҳон уруши – 1914-1918 ва 1939-1945 йиллар. Иккинчи жаҳон урушида Европа халқлари миллионлаб аҳолисини йўқотади. Ҳатто ХХ аср охирида ҳам қитъада ирланд муаммоси, басклар муаммоси, орламонд-валлон зиддиятлари, сўнгги йилларда, терроризм актлари, Европага Яқин Шарқ ва Африкадан юз минглаб қочоқларнинг келиши фаровон саналган қитъада янги-янги муоммоларни юзага келтирмоқда. Лекин бу жараёнлар Европа ҳамжамияти доирасидаги қитъанинг бирлашувига раҳна солиши мумкин эмас.