Reja: Ekzon va intronlar

Multigen oilalar va gen klasterlari
Ko'p eukaryotik genlar bir nechta nusxada topilgan. Ulardan ba'zilari rivojlanish bilan tartibga solinadi, masalan HOXgen klasterlari va globin gen klasterlari.

A multigen oila o'xshash oqsillarni kodlaydigan o'xshash ketma-ketlikning bir nechta genlarini o'z ichiga oladi; masalan. globin genlari (3.30-rasm). Globin genlari rivojlanishning turli davrlarida ifodalanadi. Rivojlanishni ifodalash tartibi ularning xromosoma bo'ylab tartibi bilan bir xil, masalan. e-globin geni erta embrion qizil hujayralarida, g-globin geni xomilalik qizil hujayralarda yuqori darajada, b-globin geni esa tug'ilgandan keyin qizil hujayralarda namoyon bo'ladi. Keyinchalik ko'rib turganimizdek, bu ularning klasterning 5' oxirida joylashgan dominant boshqaruv elementidan, Lokusni boshqarish mintaqasidan masofasi bilan bog'liq.
ning tartibi HOXgenlar ham ularning embriondagi fazoviy ifodasi bilan mos keladi. Bu xromosoma pozitsiyasi va ifodani tartibga solish o'rtasidagi moslashuvning yana bir misolidir.
Boshqa ko'p genli oilalarga gistonlarni, immunoglobulinlarni, aktinlarni, siklinlarni, siklinga bog'liq protein kinazlarni va rRNKlarni kodlaydiganlar kiradi. Ushbu oilalarning ba'zilari gen klasterlarida bog'langan, ammo boshqalari genom atrofida tarqalgan. Genlarning bir nechta nusxalariga ega bo'lish eukaryotik genomlardagi istisnolardan ko'ra ko'proq qoida bo'lishi mumkin.
Ko'p genli oilalarni ochib beradigan eksperimental usullarga quyidagilar kiradi.
Muayyan turdagi proteinni tozalash va tahlil qilish, masalan. gemoglobinlar, immunoglobulinlar va ko'plab fermentlar; heterojenligini aniqlashi mumkin. Keyinchalik tozalash (xromatografiya va elektroforez orqali) va ketma-ketlik kuzatilgan heterojenlik o'xshash, ammo bir xil bo'lmagan oqsillarning natijasi ekanligini ko'rsatishi mumkin va bu o'xshash oqsillar o'xshash ketma-ketliklarga ega bo'lgan bir nechta genlar, ya'ni multigen oilasi tomonidan kodlangan degan xulosaga kelish mumkin.
Klonlangan genomik DNK kutubxonasini skrining natijasida olingan klonlarning tahlili bir nechta tegishli ketma-ketliklarni aniqlashi mumkin., har biri o'ziga xos cheklash xaritasiga ega. Ko'p hollarda bular multigen oilasini o'z ichiga olgan turli, o'zaro bog'liq genlarning klonlari (3.31-rasm).
Cheklov bilan ajratilgan genomik DNKning janubiy blot-gibridizatsiyasi genlarning bir nechta nusxalarini, oddiygina gibridlangan dog'dagi bir nechta chiziqlar kabi aniqlashi mumkin. Jami genomik DNKdan hosil bo'lgan fragmentlar soni jelda hal qilish uchun juda ko'p bo'lsa-da, membranaga o'tkazilgandan so'ng, ma'lum bir bo'laklarni ma'lum bir zond bilan duragaylash orqali ko'rish mumkin. Gibridlashuvchi fragmentlar soni taxminan tegishli genlarning nusxalari soni bilan bog'liq. Ba'zi genlar cheklash fermenti tomonidan parchalanib, bir nechta tasma hosil qiladi, biroq ba'zi bo'laklar bir nechta genlarga ega bo'lishi mumkin. Tegishli genlar sonining haqiqiy o'lchovi batafsilroq cheklovlar xaritalash yoki ketma-ketlikdan kelib chiqadi.
Genomik DNK va genomik DNK klonlarining blot-gibridizatsiyasi tahlili, genlarning ko'p nusxalari mavjudligini ko'rsatadi. Quyon genomik DNKsini o'z ichiga olgan bir-birining ustiga tushadigan klonlar to'plami hazm qilindi va agaroz jelida (panel A) ishga tushirildi, membranaga o'ralgan va embrion gemoglobin genlarini aniqlaydigan radioyorliqli zond bilan gibridlangan va rentgen plyonkasiga ta'sir qilgan. Olingan avtoradiogramma B panelida ko'rsatilgan. Panel C xuddi shu zond yordamida quyon umumiy genomik DNKsining blot-gibridizatsiya tahlili natijalarini ko'rsatadi. Xuddi shu qatorlarning ko'pchiligi klonlangan DNKda bo'lgani kabi ko'rinadi, bu bir nechta gibridlashuvchi bo'laklarning mavjudligini tasdiqlaydi. Parchalarni xaritalash ularning alohida genlarni ifodalashini ko'rsatdi.