Reja: Ekologik tizimlar xaqida tushuncha Muhit xaqida tushuncha Ekologik omillar Tayanch iboralar

Antropogen omillar deganda – inson xo’jalik faoliyati bilan bog’liq bo’lgan ta’sirini tushunamiz. Antropogen omillar hozirgi vaqtda tabiatdagi eng kuchli omillardan biri hisoblanadi. Insonning tabiatta ta’siri, ya’ni inson o’z faoliyati davomida atrof-muhitga ta’sir etadi, tabiatni o’zgartiradi.

Inson tirik organizmlarga to’g’ridan – to’g’ri ta’sir etib yoki yashash sharoitini o’zgartirib, tarqalishiga yoki qirilib yo’q bo’lib ketishiga sabab bo’lishi mumkin. Insonning tabiatga ko’rsatadigan ikki turdagi ta’sirini bir-biridan yaxshi ajratish lozim. Ularning biri tirik organizmlarga yoki ularning ayrim vakillariga ko’rsatadigan to’g’ridan – to’g’ri ta’siriga antropogen omillar deb qarash lozim. Antropogen omillarni o’z navbatidagi to’rt turga bo’lish mumkin:

1. Ozuqa va boshqa extiyojlarni qondirish uchun (baliqchilik, o’rmonlarni kesish, o’tlarni o’rish va x.) tirik organizmlardan foydalanish.

2. O’simliklarni ko’paytirish (madaniylashtirish) va hayvonlarni qo’lga o’rgatish.

Akklimatizatsiya va introduktsiya, ya’ni organizmlarning tabiiy areallaridan boshqa joylarga ko’chirib olib borish va moslashtirish.

4. Yangi madaniy o’simlik navlari va hayvon zotlarini yaratish.

Biz hozirgi vaqtda har tomondan keskin o’zgartirib yuborilgan sayyorada yashamoqdamiz, yildan yilga tabiiy holdagi landshaftlar va jamoalar egallagan maydonlar qisqarib kelmoqda va ularning o’rnini inson ta’siridagi landshaftlar va jamoalar egallamoqda.

Antropogen ta’sirni sanoat, qishloq sanoat xo’jaligi, transport kabi toifalarga bo’lish mumkin.