Reja: dinlararo totuvlik

“Men bu yerda namoz o‘qisam, keyin boshqa musumonlar ham Umar namoz o‘qigan joyda biz ham namoz o‘qiymiz, deya sizlarni bezovta qiladilar”, – deb u yerda namoz o‘qimaganlar. Mana bu ham bag‘rikenglikning hayotdagi va turli dinlar o‘rtasidagi totuvlik tamoyili ekanligini isbotlovchi omildir.

G‘arblik dinshunos (tarixchilar)dan Mark Says Horun ar-Rashid davridagi bag‘rikenglikni shunday izohlagan: “Masihiylar, butparastlar, yahudylar va musulmonlar bab-barobar hukumat hizmatida ishlar edilar”, deb yozganligini gapirib o‘tishimiz ham foydalikdir.

Tarixga nazar tashlab uni o‘rganadigan bo‘lsak, Xalifa Ma'mun o‘z “Akademiyasi”ga turli din va mazhab sohiblari bo‘lgan olimlarin to‘plagan, “Ilmdan nimani xohlasangiz, bahs qilaveringlar, faqat toifachilik mushkuloti kelib chiqmasligi uchun har kim o‘z diniy kitobidan dalil keltirmasa, bo‘ldi”, – degani ham dinlar o‘rtasidagi yaxshi munosabatni shakillanishiga asos bo‘lib hizmat qiladi.

Tarixdan bu kabi asl misollarni islom tarixidan ham boshqa dinlar tarixidan ham juda ko‘plab keltirish mumkin.

Islomning bosh manbalrida ta'kidlangan hamda Payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.) tamonidan qanday amal qilinishi ifoda etilgan ko‘rsatmalar bugungi kunimizga qadar davom etib kelmoqda. Jamiyatimizda turli konfetsiya vakillarning tinch-totuv hayot kechirishi, dinlar orasida hamjihatlik tamoyillarini qo‘llab-quvvatlovchi do‘stona muloqotlar qilinishi qadimiy an'analarimizning doimiy barqarorligiga dalolat qiladi.

Xulosa o‘rnida shuni aytib o‘tishni o‘zimizga qaror qildik, ushbu kichkina maqolada bugungi kunda insoniyat e'tiqod qilib kelayotgan dinlarning qay biri haq va qay biri nohaq ekani yuzasida mulohaza yuritmadik. Ularning qaysi biriga ergashish lozim hamda qaysi biri bashariyat uchun manfaatliroq ekani xususida ham bahslar qilinmadi, balkim, dinlar tarixini o‘rganishda bag‘rikenglik, dinlararo totuvlik tamoyillarining hayotimizdagi ahamiyati uning tutgan o‘rnini atroflicha o‘ranib chiqdik. Ushbu ishimiz foydadan holiy bo‘lmas deb umid qilaman.