Reja: Cho‘kirish va birgalashib cho‘ktirish usullari

Ichki kompleks birikmalar ekstraksiyasini elementlar identifikatsiyasi va aniqlash usullari bilan bog‘lash

Ichki kompleks birikmalar ekstraksiyasi umuman ekstratsiya kabi bu eng avval ajratish usulidir.

Tanlab ta’sir etuvchanlikni oshirishning turli usullaridan foydalanib, xossalari bir­ biriga juda yaqin bo‘lgan elementlarni ham ajratish mumkin. Ajratishni turli maqsadlar uchun amalga oshirish mumkin. 1) Elementni ketma – ket aniqlash va uni identifikatsiyalash, radioizotopini ajratish, elementlarni tozalash va boshqalar. Eng katta ahamiyatga ega bo‘lgan analitik aniqlash usullarini amalga oshirish usuli bo‘yicha hamma qo‘llaniladigan usullari ikki gruppaga bo‘linadi.

Bir tomondan ekstraktni bug‘latgandan so‘ng aniqlashni ho‘l yoki quruq parchalash bilan yoki reekstraksiyadan so‘ng amalga oshirish mumkin. Bu holda ekstraksion ajratish va aniqlash usullari bir­birlari bilan uzviy bog‘liq emas, ya’ni ajratish usuli ekstraksion usul yoki boshka biror usul bilanmi baribir. Bunday usullar keng tarqalgan.

Ikkinchidan ekstraksiyalangan elementni to‘g‘ridan­to‘g‘ri ekstraktda aniqlash mumkin. Buning uchun masalan, kompleksning nurni yutishidan yoki fluoressensiyasidan elementning radioaktivligidan va boshqa xossalaridan foydalaniladi.

Bundan tashqari ekstraktni to‘g‘ridan­to‘g‘ri alangaga purkash (alangali fotometrik aniqlashda) bilan aniqlash mumkin, yoki ekstraktni polyarografiyalash mumkin va boshqalar.

Bunday hollarda aniqlash usullari ekstraksiya bilan uzviy bog‘langan bo‘ladi. Ya’ni alohida olingan usulning kombinatsiyalangani deb tasavvur etish mumkin. 7.7. Ekstraksion fotometrik usullar

Ichki kompleks birikmalardan foydalanishga asoslangan ekstraksion fotometrik usullar analitik kimyo amaliyotida jadal ishlab chiqilmoqda va o‘rganilmoqda. Bu usullar oddiy fotometrik usulga qaraganda sezgirligi katta. Ko‘pchilik hollarda sezgirlikni organik faza hajmini kamaytirish hisobiga oson amalga oshirish mumkin: organik va suvli fazalar hajmlari nisbatan 1:5 hatto 1:10 gacha etadi.

Sezgirlikni oshirishning ikkinchi imkoniyati kompleksning organik fazadagi dissotsilanishni kamaytirish hisobiga ortadi. Undan tashqari ekstraktni turli rangli moddalardan ajratish (suvli fazadagi) juda oson ajratiladi, masalan, reagentning ortiqcha miqdoridan va boshqalarni misol qilishimiz mumkin.

Ekstraksion fotometrik usulning tanlab ta’sir etuvchanligi yuqori hisoblanadi. SHuningdek, ekstraksion fotometrik usulni amalga oshirishning oddiyligi, usulni avtomatlashtirish mumkinligi, usulning universalligi. Ko‘plab elementlar uchun bu usulni ishlab chiqish mumkinligi uni qo‘llash imkoniyatini oshiradi.

Organik reagentlar va ularning helatlari, rangliligi, helatlarning asosiy turlari: neytral, kationli, anionli, bir turli, aralash, koordinatsion to‘yingan.

Analitik kimyoda ko‘pchilik hollarda polidentant xossalarini hosil qiluvchi ligandlar qo‘llaniladi. Organik reagentlarning anorganik birikmalar ionlari bilan hosil qiladigan birikmalari halqa (helat) xarakterga ega. Buning uchun organik reagent bidentant yoki polidentant xarakterga ega bo‘lishi kerak. Bunday kompleks birikmalarning barqarorligi halqalar soni va halqa a’zolari soni bilan aniqlanadi. Bunday effektni helat effekti deyiladi. Besh va olti a’zoli halqalar tutgan kompleks birikmalar eng barqarorligi bilan ajralib turadi, ularda liganddagi valent burchaklar uning deformatsiyalanishi natijasida paydo bo‘ladigan kuchlanish eng kamdir.