Reja: Borliq falsafa predmeti sifatida. «Borliq» kategoriyasi

Jonli narsalarning o‘ziga xos xususiyatlari. Hozirgi ilmiy tasavvurlar har qanday jonli organizmni ochiq tipdagi o‘z-o‘zini tashkil etuvchi, ya'ni atrof muhit bilan moddalar, energiya va axborot almashinuvini amalga oshiruvchi tizim sifatida tavsiflash imkonini beradi. Jonli narsalarning yana bir o‘ziga xos belgisi shundaki, ular ko‘payish qobiliyatiga ega. Barcha jonsiz narsalardan farqli o‘laroq, faqat jonli organizmlargina o‘ziga o‘xshash organizmlarni yaratishi, sirtdan o‘sish va hayotni quvvatlash uchun zarur moddalarni olib, o‘z faoliyati chiqindilarini atrof muhitga chiqarib, o‘sishi, rivojlanishi mumkin. Boshqacha aytganda, jonli organizmlar borlig‘i funksionaldir, u jarayon sifatida yuz beradi, ya'ni muayyan jonli narsa mavjud bo‘ladi yoki, u faoliyat ko‘rsatayotgani uchun ham unda hayot mavjud bo‘ladi. Bundan tashqari, jonli organizmlar mavjudligi uchun tegishli va mutlaqo muayyan fizik va kimyoviy muhit talab etiladi, zero ularning hayot faoliyati faqat muayyan sharoitda: joiz harorat, havo, namlik, oziq va shu kabilar mavjud bo‘lgan holda yuz berishi mumkin.
Qayd etilgan omillar aniq va ularni tekshirish mumkin bo‘lsa-da, jonli va jonsiz narsalar o‘rtasida uzil-kesil chegara o‘tkazish oson ish emas. Masalan, virusli zarralar jonli organizm hujayralaridan tashqarida moddalar almashinuvini amalga oshirmaydi, ko‘paymaydi va h.k. Bu ayrim olimlar ularni jonli narsalar qatoriga, ayrimlarning esa – jonsiz narsalar dunyosiga kiritishiga asos bo‘ladi. Chuqurlikda muzlatilgan taqdirda quritilgan urug‘lar yoki o‘ta sodda organizmlarda ham yashash jarayonlari nomuayyan vaqtga to‘xtaydi, ammo ular avvalgi (normal) sharoitga qaytarilgach, mazkur jarayonlar tiklanadi.