Reja: Axborot xavfsizligiga tahdidlarning asosiy turlari

Kompyuterlar tarmog’ida iqtisodiy axborotlar xavfsizligini ta’minlash chora tadbirlari

BMA-31U

Otabayev Muhammadali

Reja:

Axborot xavfsizligiga tahdidlarning asosiy turlari.

01

Kompyuter viruslarning turlari va ularning tasnifi.

02

Kompyuter

viruslaridan

himoya.

03

Axborot xavfsizligi – axborot texnologiyalarining nisbatan juda yosh va tez taraqqiy etayotgan sohalardan biridir. Axborot xavfsizligi sohasida faqat majmuaviy yondashuv asosidagina muvaffaqiyatga erishish mumkin. «Axborot xavfiszligi» deganda, biz axborotning himoyalanganligi va axborot bilan munosobatda bo‘lgan sub’ektlarga, shu jumladan axborot egasi, foydalanuvchi hamda infratizimni qo‘llab-quvvatlab turuvchilariga ham zarar keltirishi mumkin bo‘lgan tasodifiy yoki oldindan mo‘ljallangan tabiat va sun’iy turdagi ta’sirlardan qo‘riqlab turuvchi infratizimni tushunamiz.

Axborot xavfsizligiga tahdid va uning turlari Axborotni muhofaza qilishning maqsadi va konseptual asoslari Umuman olganda axborotni muhofaza qilishning maqsadini quyidagicha ifodalash mumkin: – axborotni tarqab ketishi, o‘g‘irlanishi, buzilishi, qalbakilashtirilishini oldini olish;

– shaxs, jamiyat, davlatning xavfsizligiga tahdidni oldini olish;

– axborotni yo‘q qilish, modifikatsiyalash, buzish, nusxa olish, blokirovka qilish kabi noqonuniy harakatlarning oldini olish;

– axborot resurslari va axborot tizimlariga noqonuniy ta’sir qilishning boshqa shakllarini oldini olish, hujjatlashtirilgan axborotga shaxsiy mulk ob’ekti sifatida huquqiy rejimni ta’minlash;

– axborot tizimida mavjud bo‘lgan shaxsiy ma’lumotlarning maxfiyligini va konfedensialligini saqlash orqali fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini himoyalash;

– davlat sirlarini saqlash, qonunchilikka asosan hujjatlashtirilgan axborotlar konfedensialligini ta’minlash;

– axborot jarayonlarida hamda axborot tizimlari, texnologiyalari va ularni ta’minlash vositalarini loyihalash, ishlab chiqish va qo‘llashda sub’ektlarning huquqlarini ta’minlash.

Axborot himoyasi – axborot xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan tadbirlar, uslublar va vositalar majmuasida iborat bo‘lib, axborotni to‘laligi;

Kompyuter ashyolari va unda saqlanayotgan programmalar hamda ma’lumotlarga ruxsatsiz kirishni oldini olish;

Kompyuterlardagi programmalarni ruxsatsiz foydalanishning oldini olish kabi asosiy vazifalarni ta’minlaydi.

Kompyuter tarmog’ida axborotni samarali himoyasini ta’minlash uchun himoya tizimini loyihalash va amalga oshirish uch bosqichda amalga oshirilishi kerak. –

- xavf-xatarni taxlillash;

• xavfsizlik siyosatini amalga oshirish;
• xavfsizlik siyosatini madadlash

Insonlar orqali: -

begona shaxs tomonidan ekrandan axborotni o‘qish; -

shifrlangan axborotni programma yordamida ochish; -

axborot fizik tashuvchilarini o‘g‘rilash.

Programma orqali: -

axborotga programmani ruxsatsiz kirishi; -

shifrlangan axborotni programma orqali ochish; -

axborotni tashuvchilardan programma orqali nusxalash, mobaynida axborot chiqib ketishi mumkin

Kompyuter viruslarning turlari va ularning tasnifi.

Virus – bu dasturchi tomonidan tuzilgan, kompyuter ish faoliyatini tekis ishlashiga halaqit beradigan, oqibatda kompyuterni yoqilishini ham taqiqlab qo‘yadigan dasturdir. Bu dasturlar asosan internet tarmog‘i orqali foydalanuvchi kompyuteriga tushadi. Albatta, bu dastur, internet foydalanuvchisi bilmagan holda o‘z kompyuterida paydo bo‘ladi.

Viruslar kompyuterlarda o‘zini har hil tutadi. Ba’zi birlari kompyuteringizni kerakmas fayllar bilan to‘ldirsa, yana ba’zilari operativ xotirani ko‘p qismini ishlatib, kompyuteringizni qotirib qo‘yadi,

Viruslarning bir qismi esa, kerakli fayllaringizni yoki tizim fayllarini o‘chirib sizga zarar yetkazadi.

. Shulardan saqlanish uchun viruslarning turini bilib olish lozim, ya’ni qaysi virus nima ish qiladi va bundan saqlanish o‘z o‘zidan kelib chiqadi. Quyida ularning turlari keltirilgan.

Viruslardan himoyalanishning asosiy vositalari Eng yaxshi himoya turi - viruslarni qay tarzda ta'sir etishini bilishdir.

Kompyuterning birlamchi zararlanishi quyidagi hollarda roy beradi:

- kompyuterdagi virus bilan zararlangan programmalar yuklanishi (COM, BAT yoki EXE fayllar) yoki moduli zararlangan programmaning ishlatilishi;

• kompyuterga virusli disketning yuklanishi;
• kompyuterga zararlangan OS yoki qurilmalarning zararlangan drayverlarining ornatilishi.

Kompyuter viruslaridan himoya.

- oqilayotganda disketani, albatta, virus borligiga tekshirish;

- axborot nusxalarini kochirish, shuningdek disklar va axborotni saqlash uchun ishlatiladigan umumiy qoidalardan foydalanish, disklarni jismoniy zararlanishdan, programmalarni esa buzilishdan saqlash;

• axborotdan noqonuniy foydalanishni cheklash, xususan, programma va ma'lumotlarning viruslar ta'sirida ozgarishidan, notogri ishlayotgan programmalar va foydalanuvchilarning notogri harakatlaridan himoya qilish;
• viruslar bilan zararlanish ehtimolini kamaytiruvchi chora-tadbirlar;
• viruslar bilan kurashuvchi maxsus programmalardan foydalanish.

Axborotni himoya qilishni kiptografik usullari

Axborotni himoya qilishni kriptografik usullarida boshlang‘ich axborot shunday o‘zgartiriladiki, buning natijasida axborot, kerakli vakolatlarga ega bo‘lmagan shaxslarga, tanishish va ishlatish uchun mumkin bo‘lmay qoladi. Boshlang‘ich axborotga ta’sir etishi bo‘yicha kriptografik o‘zgartirishni har hil usullari mavjud.

Qayta joylashtirish usuli boshlang‘ich matnni ma’lum bir uzunlikdagi bloklarga bo‘lib chiqish va keyinchalik aniq algoritm bo‘yicha har blok ichida belgilarni qayta joylashtirishdan iborat.

Taxliliy usullar esa matritsali algebrani ishlatishga asoslangan.

Additivli usullar (gammalash) kodlari boshlang‘ich axborotning raqamli kodlari bilan qo‘shiladigan raqamli kortejning tasodifiy ketma - ketligini ishlatadi. Gamma kalit hisoblanadi. Kalit qancha uzun bo‘lsa, kriptografik chidamlilik shuncha yuqori bo‘ladi.

Axborotning muximlik darajasi qadim zamonlardan ma’lum.Shuning uchun xam qadimda axborotni himoyalash uchun turli xilusullar qo’llanilgan. Ulardan biri–sirli yozuvdir. Undagi xabarnixabar yuborilgan manzil egasidan boshqa shaxs o’qiyolmagan.Asrlar davomida bu san’at–sirli yozuv jamiyatning yuqoritabaqalari, davlatning elchixona rezidentsiyalari va razvedkamissiyalaridan tashqariga chiqmagan. Faqat bir necha o’n yil oldinhamma narsa tubdan o’zgardi, ya’ni axborot o’z qiymatiga egabo’ldi va keng tarqaladigan mahsulotga aylandi. Uni endilikdaishlab chiqaradilar , saqlaydilar , uzatishadi, sotadilar va sotiboladilar. Bulardan tashqari uni o’g’irlaydilar, buzib talqin etadilar vasoxtalashtiradilar. Shunday qilib, axborotni himoyalash zaruriyatitug’iladi. Axborotni qayta ishlash sanoatining paydo bo’lishiaxborotni himoyalash sanoatining paydo bo’lishiga olib keladi .

• Wikipedia.uz
• Ziyo.net
• Lex.uz

Foydalanilgan adabiyot:

Mundarija

• Title_____________1
• Reja_____________2
• Axborot xavfsizligiga tahdidlarning asosiy turlari.___________3
• Kompyuter viruslarning turlari va ularning tasnifi.__________9
• Kompyuter viruslaridan himoya._______13
• Axborotni himoya qilishni kiptografik usullari_______15
• Xulosa_______17
• Foydalanilgan adabiyot_________18