Reja: Axborot tizimlari. Axborot tizimlarining turlari Axbоrоtning adekvatligi

Тayanch so’z va iboralar: axborot tizimi, elementlar (ob'ektlar), tarmok, tizim, texnik vositalar, moddiy va nomoddiy ne'matlar, boshqaruv tizimi, kibernetik yondashuv, boshkaruv apparati, komponent, axborot okimlari (T va A), avtomatlashtirish, sun'iy intellekt usullari, ekspert tizimlari, zamonaviy telekommunikatsiya vositalari, elektron pochta, telekonferentsiyalar, yalpi va lokal xisoblash tarmoklari, loyixalashtirish, tashkiliy boshqaruv, texnologik jarayonlar.
Ushbu o‘quv qo‘llanma sonly hisoblash usullarini o‘rganishga va bu usullar asosida masalalarni yechimini kompyuterda hisoblashning algoritmi hamda dasturlarini tuzishga bag‘ishlangan.

O‘quv qo‘llanma 11 bobdan iborat bo‘lib, I bobda xatoliklar nazariyasi, xatolik manbalari, xatolikni baholash va funktsiyani va ba’zi bir trantsendent funktsiyalarning qiymatini qator yordamida taqribiy hisoblash usullari shuningdek Gorner usulida ko‘phad qiymatini hisoblash berilgan. II bobda algebraik va trantsendent tenglamalarning ildizi yotgan oraliqlarni aniqlash va ildizni taqribiy hisoblashning vatarlar, urinmalar, ketma-ket yaqinlashish, kesmani ikkiga bo‘lish usullari hamda ular asosida misol va masalalarni yechish algoritmi keltirilgan. III bobda chiziqli tenglamalar sistemasini Gauss usulida yechish va bu usul asosida determinant qiymatini hisoblash va teskari matritsani topish hamda chiziqli tenglamalar sistemasini taqribiy hisoblashning iteratsiya usullari yoritirilgan. IV bobda chiziqsiz tenglamalar sistemasini yechiminitopishda Ng‘yutonning iteratsiya usullari keltirilgan. V bobda Lagranj va Nyuton interpolyatsiyalash ko‘phadlarini topish va sonli differentsiallash qoidalari berilgan, VI bob kichik kvadratlar usulida chiziqli va chiziqsiz bog‘lanishlarni aniqlashga bag‘ishlangan bo‘lib, ular misollar yordamida yoritilgan. VII bobda aniq integralni taqribiy hisoblaning to‘rtburchaklar, trapetsiya va Simpson(parabolalar) hamda Monte-Karlo usullari berilgan, VIII bobda karrali integrallarni taqribiy hisoblashning to‘rtburchaklar, urinmalar, trapetsiya va Simpson hamda Monte-Karlo usullarida hisoblashlar keltirilgan, IX bobda oddiy differentsial tnglama va tnglamalar sistemasi uchun Koshi masalasining yechimining qiymatlarini taqribiy hisoblashda Eyler va Runge-Kutta usullaridan foydalanilgan, X bobda hususiy hosilali differentsial tnglamalar yechimini chekli ayirmalar-to‘r usuli asosida elliptik tenglamalar uchun Direxli masalasi, parabolik tenglama uchun aralash masalani, giperbolik turdagi tenglamalarni yechimini taqribiy hisoblash usullari yoritilgan. XI bobda Beysik va Paskal algoritmik tillari haqida ma’lumotlar misollar asosida yoritib berilgan.

Har bir bobda namuna uchn birnicha blok sxema va hisoblash usullari asosida masalalarni yechimini kompyuterda hisoblashning Beysik va Paskal tilidagi dasturlari tuzilgan. Shuningdek hisoblash masalalarini yechishda zamonaviy dasturlardan biri Maple 7 dasturidan foydalanib har bir bobda namuna uchn masalalar yechib ko‘rsatilgan. Har bir bo‘lim va boblarda mustaqil ishlash uchun variantlar berilgan.
Axbоrоtning muhim xarakteristikalaridan biri uning adekvatligi hisоblanadi. Axbоrtning adekvatligi – оlingan axbоrоt yordamida yaratilgan оbrazning real оb`ekt, jarayon, hоdisa va shunga o’xshashlarga mоsligining ma`lum darajasi.

Axbоrоtning adekvatligi uchta shaklda ifоdalanishimumkin: semantik, sintaktik va pragmatik.