Reja: Axbarot berish usullari va uning xossalari

Qo’shish
Ayirish
Ko’paytirish
0+0=0 
0
−
0=0 
0*0=0 
0+1=1 
1
−
0=1 
0*1=0 
1+0=1 
1
−
1=0 
1*0=0 
1+1=10 
10
−
1=1 
1*1=1 

---

1-misol. 
1111111
2
va 1101111
2
sonlarning yig’indisini 
hisoblang. 
Yechish.
2-misol. 
11,1000011
2
va 10,1111111
2
sonlarning yig’indisini hisoblang.
Yechish.
3-misol. 
10100110
2
va 1101011
2
sonlarning ayirmasini hisoblang. 
Yechish.
4-misol. 
11
2
va 10,1000111
2
sonlarning ayirmasini hisoblang. 
Yechish.
5-misol. 
11111
2
va 1111
2
ning ko’paytmasini hisoblang.
Yechish.
6-misol. 
10010,1011
2
ni 11,01
2
ga bo’ling.
Yechish.
4-ilova 
Topshiriqlar
1.
10111
2
+1101
2
; 
2.
10101
2
+1101
2
; 
3.
10111
2
+1101
2
; 
1001,11
2
−101
2
; 
101,01
2
−11,1
2
; 
1,1
2
*1,11
2
10,1
2
*1,01
2

---

4.
10,111
2
+11,11
2
; 
5.
111100
2
+10111
2
; 
6.
1111,011
2
+101,11
2
; 
7.
111,01
2
+101
2
; 
8.
10111
2
+11101
2
; 
9.
11111
2
+11101
2
; 
10.
11101
2
+10111
2
; 
11.
10111
2
+1111
2
; 
12.
111,111
2
+10101
2
; 
13.
111,11
2
+0,1101
2
; 
14.
11111
2
+111001
2
; 
15.
101,11
2
+1000,101
2
; 
16.
11,0001
2
+1101,01
2
; 
17.
11,011101
2
+11,001
2
; 
18.
111001
2
+1111
2
; 
19.
10111
2
+1111101
2
; 
20.
111111
2
+11111
2
; 
21.
10001
2
+10101
2
; 
22.
11111101
2
+1000101
2
; 
23.
1011001
2
+111101
2
; 
24.
1011111,11
2
+100110,101
2
; 
11001
2
−10111
2
; 10,1
2
*1,011
2
; 
25.
100011
2
+11101
2
; 
100,01
2
−10,1
2
; 
10111
2
−111,1
2
; 
10001
2
−111
2
; 
100,11
2
−1,11
2
; 
1001,11
2
−111,1
2
; 
101,01
2
−0,111
2
; 
100001
2
−11111
2
; 
101001
2
−10111
2
; 
10,001
2
−10,111
2
; 
101011
2
−11111
2
; 
1001001
2
−11111
2
; 
1101,11
2
−10,0011
2
; 
1100111
2
−10111
2
; 
1100,11
2
−1011,101
2
; 
10100,11
2
−111,01
2
; 
11000,01
2
−111,001
2
; 
11001,11
2
−101,111
2
; 
101,01
2
−11,111
2
; 
101101
2
−10101
2
; 
100000,11
2
−11111,1
2
; 
100101,01
2
−11110,1
2
; 
11001
2
−10111
2
; 
10101001
2
−1110011
2
; 
10,1
2
*10,1
2
1,01
2
*11,01
2
111
2
*101
2
1,111
2
*1,01
2
101
2
*1,01
2
1111
2
*110,1
2
1010
2
*111
2
1011
2
*1101
2
11111
2
*1111
2
11,0101
2
*11
2
111
2
*1111
2
111,1
2
*1,101
2
10,1
2
*1,0111
2
1111
2
*10,11
2
1111
2
*100,1
2
1,01
2
*1,0111
2
1,1001
2
*1,11
2
10,111
2
*1,1101
2
11,11
2
*1101
2
11
2
*1,001
2
101,1
2
*10,1
2
10,1
2
*1,011
2
101
2
*111
2
Topshiriq javolari

---

Yig’indi Ayirma Ko’paytma
1.
100100
2
; 
2.
100010
2
; 
3.
100100
2
; 
4.
110,101
2
; 
5.
1010011
2
; 
6.
10101,001
2
; 
7.
1100,01
2
; 
8.
110100
2
; 
9.
111100
2
; 
10.
110100
2
; 
11.
100110
2
; 
12.
11100,111
2
; 
13.
1000,1001
2
; 
14.
1011000
2
; 
15.
1110,011
2
; 
16.
10000,0101
2
; 
17.
110,100101
2
; 
18.
1001000
2
; 
19.
10010100
2
; 
20.
1011110
2
; 
21.
100110
2
; 
22.
101000010
2
; 
23.
10010110
2
; 
24.
100,11
2
; 
1,11
2
; 
1,11
2
; 
1111,1
2
; 
1010
2
; 
11
2
; 
10,01
2
; 
100,1
2
; 
10
2
; 
10010
2
; 
0,11
2
; 
1100
2
; 
101010
2
; 
1011,1001
2
; 
1010000
2
; 
1,001
2
; 
1101,1
2
; 
10001,001
2
; 
10011,111
2
; 
1,011
2
; 
11000
2
; 
1,01
2
; 
110,11
2
10,101
2
11,001
2
1000,11
2
100,0001
2
100011
2
10,01011
2
110,01
2
1100001,1
2
1000110
2
10001111
2
111010001
2
1001,1111
2
1101001
2
1100,0011
2
11,10011
2
101001,01
2
1000011,1
2
1,110011
2
10,101111
2
101,0011011
2
110000,11
2
11,011
2
1101,11
2

---

10000110,011
2
; 11001
2
−10111
2
; 
10,1
2
*1,011
2
; 
25.
1000000
2
; 
10
2
; 
110110
2
; 
11,0111
2
100011
2
Mavzu : Windowsda fayl va papkalar bilan ishlash 
Reja:
1. Fayllar va ularning turlari
2. Kataloglar va ularning turlari
3. Boshlovchi dasturida Fayllar va kataloglar bilan ishlash
4. Fayl va Papkalar 
ustida amallar bajarish
 
Fayl - ("file"-inglizcha, "ma`lumot")
biror nomga ega bo'lgan va kompyuterning tashqi 
xotirasida joylashgan bir turdagi ma`lumotlar majmuidir. Bu ma`lumotlar matn, chizma, dastur 
va h.k. bo'lishi mumkin. Turli operatsion sistemalar fayl nomlariga turlicha talablar qo'yadi. 
Masalan, MS-DOS (IBM, "Iskra" kompyuterlarida), Mikrodos ("Korvet") kabi operatsion 
sistemalarda fayl nomi 8ta belgidan oshmasligi va lotin xarflari, raqam va ba`zi maxsus 
belgilarda ifodalanishi mumkin; Pravets-8 kompyuterlarida keng qo'llaniladigan DOS-3.3 
operatsion sistemasida esa fayl nomi 37tagacha belgiga ega bo'lib, unda lotin harflari bilan bir 
qatorda kirill harflari ham ishlatilishi mumkin. Fayl nomining kengaytmasini yozish majburiy 
emas, lekin u faylda saqlanayotgan ma`lumot 
turini bildirgani sababli
, undan foydalanishda 
qulaylik tug'diradi. Ko'pgina dasturlar fayl nomi kengaytmasini o'zlari qo'shib yozadilar. Bu 
kengaytmadan mazkur fayl qaysi dastur tomonidan tashkil etilganini bilib olish mumkin. 
Masalan: com, exe - kompyuter "tili"ga o'girilgan dasturlar yoki buyruqlar ketma - ketligini o'z 
ichiga olgan fayllar kengaytmasi; bat - buyruqlar majmuini o'z ichiga olgan fayllar; bas - Beysik 
dasturlash tilida yaratilgan dastur; pas - Paskal dasturlash 
tilida hosil qilingan dastur
; chi - 
ChiWriter matn muharririda hosil qilingan matn. bat kengaytmali fayllar, ya`ni buyruq fayllari 
matn ko'rinishida bo'lib, u operatsion sistema buyruqlaridan tuziladi. Bunday fayllar ketma-ket 
bajarilishi lozim bo'lgan bir nechta buyruq yoki fayllarni har safar qaytadan yozmaslik uchun 
tashkil qilinadi. Buyruq fayllari matn mu-harrirlari yordamida hosil qilinishi mumkin. 
Kataloglar.
EMDlarda fayl nomlari kataloglarda joylashadi. Kataloglar 
direktoriya
lar deb ham 
yuritiladi. Katalog - bu fayllar nomlari, 
ularning hajmi
, atributlari (xususiyatlari), so'nggi 
yangilangan vaqti va h.k.lar saqlanadigan EMDdagi maxsus joy. Agar katalogda biror 
fayl nomi bo'lsa, shu fayl mazkur katalogda joylashgan deb aytiladi. EMDda bir nechta 
katalog bo'lishi mumkin. Har bir katalogda bir qancha fayllar joylashishi mumkin, lekin 
har bir fayl faqat bitta katalog ro'yxatida bo'ladi. Kataloglar aslida maxsus ko'rinishdagi 
fayllar bo'lib, bosh (ildiz) katalog bundan mustasno. Har bir katalog o'z nomiga ega 
bo'lib, u boshqa bir katalog ro'yxatida bo'lishi ham mumkin. Katalog nomiga qo'yiladigan 

---

talablar fayl nomiga qo'yiladigan talablar bilan bir xil. Odatda katalog nomiga 
kengaytma qo'llanilmaydi. Agar X katalog Y katalog ro'yxati ichida joylashsa, X katalog Y 
katalogning katalog osti, Y esa X ning katalog usti yoki ona katalogi deb 
yuritiladi. 
Katalog - fayl emas
, balki fayllar yozish va katalog osti ochish uchun joy 
ajratishdir. 
Boshlovchi (Provodnik) d
а
sturi. PUSK m
е
nyusi PR
О
GR
АMMI bo‘limining STА
ND
А
RTNI
Е
guruhid
а
n PROVODNIK d
а
sturig
а
kiril
а
di. Boshlovchi (Provodnik) 
–
WINDOWS muhitida 
foydalanuvchilar fayl va papkalar (kataloglar) ustida h
а
r-
xil amallar bajarishga mo‘ljallangan. 
Boshlovchi dasturi osonlikcha fayl va kataloglar yaratish, qayta nomlash, nusxa olish, o
‘chirish 
kabi bir qator ishlarni t
е
z va soz bajara oladi. 
Boshlovchi dasturi yordamida quyid
а
gil
а
r b
а
j
а
ril
а
di: 
•
 
fayl yoki katalog yaratish
, qayta nomlash, ko‘chirish va o‘chirish;
•
diskdagi katalog mundarijasini yaqqol ko‘rish;
•
diskdagi katalog daraxtini ko‘rish, kе
rakli kataloglarga o
‘tish;
•
katalog yaratish, qayta nomlash, ko‘chirish va o‘chirish;
•
fayl va 
kataloglarni yaratilgan sanasi
, alifbo bo‘yicha, kеngaytmasi bo‘yicha saralash;
•
fayllarni arxivlash va arxivdan chiqarish; 
•
matnli yoki arxivlangan fayllarni ko‘rish;
•
matnli va grafikli fayllarni tahrir qilish, 
diskka yozish
; ma’lumotlar bazasi va elе
ktron 
jadvallar bilan ishlash; 
Dasturning o‘z mеnyu satri bo‘lib, uning bandlari (Mе
ning kompyut
е
rim) m
е
nyusidan 
d
е
yarli farq qilmaydi va nomlanishi aynan saqlangan. L
е
kin tahririy darcha ikki qism, 
o‘ng va chap bo‘laklaridan iborat. Darchaning chap qismida papkalar daraxti, o‘ng 
qismida esa b
еlgilangan papkaga mos kichik papka va fayllar ro‘yxati kе
ltirilgan. 
Papkalar daraxtida har bir yorliq oldidagi (+) b
еlgisi papkaning to‘la ochilganligini 
bildiradi. Biror faylni bir papkadan ikkinchisiga o‘tkazish uchun, bе
lgilangan faylga 
sichqonchaning ko‘rsatgichi
 
olib k
е
linib
, chap tugma bosilgan holda siljitilib, 
o‘tkazilayotgan papkaning ustiga olib boriladi va tugma qo‘yib yu
boriladi. Biror faylning 
nusxasini olish uchun yuqoridagi amal klaviaturadagi Ctrl tugmasi bosilgan holda amalga 
oshiriladi. Fayl yoki papkalar guruhini b
е
lgilash uchun, ularning yonida sichqonchaning 
chap tugmachasi bosiladi. Natijada ajratib olingan guru
h yorliqlarining rangi o‘zgaradi. 
Ulardan nusxa olish yoki ko‘chirish yuqoridagiga aynan o‘xshash bo‘ladi. Boshlovchi 
darchasida barcha fayllar bajarayotgan vazifalarining mohiyatidan k
е
lib chiqqan holda 
mos yorliqlar orqali ifodalanadi. Bu yorliqlarning t
uri ko‘p bo‘lib, ularni mohiyatini 
tushunish uchun M
е
nyuning VID qismidagi SVOYSTVA bandi faollashtiriladi. Xosil 

---

bo‘lgan muloqatli darchada TIPI FAYLOV bo‘limi orqali kеrakli ma’lumotga ega 
bo‘lishimiz mumkin. Biror kе
rakli faylni topish uchun M
е
nyuning S
Е
RVIS qismidagi 
POISK bandiga murojaat qilinib, hosil bo‘lgan muloqotli darchada izlanayotgan faylning 
b
еlgisi (tipi) kiritiladi. .exe ko‘shimchaga ega bo‘lgan fayl yorliqlarini faollashtirish orqali 
mazkur dasturni ishga tushirish mumkin. Boshlovchi dastu
riga o‘xshash vazifalarni Moi 
dokum
еnti yorlig‘ini faollashtirish orqali ham bajarish mumkin. Bu е
rda alohida olingan 
foydalanuvchi tomonidan hosil qilingan hujjatlar majmuasi jamlangan bo‘ladi.
Mavzu:Windowsda standard dasturlarda ishlash 
Windows tizimni o'rnatishda o'rnatiladigan yoki kerak bo'lganda qo'shilishi mumkin 
bo'lgan bir qator standart dasturlarni o'z ichiga oladi (Boshqarish paneli\u003e 
Dasturlarni qo'shish yoki olib tashlash). Ushbu dasturlarga quyidagilar kiradi: eng sodda 
matn muharriri Bloknot, WordPad matn muharriri, Paint grafik muharriri, Imaging image 
viewer, Calculator, yordam dasturlari va boshqalar. 
Ref.rf-da joylashtirilgan 
Ushbu dasturlarga Ishga tushirish\u003e Dasturlar\u003e Aksessuarlar buyrug'i kiradi. 
Keling, ularning ayrimlarini batafsil ko'rib chiqaylik. Qolganlari uchun biz faqat standart 
dasturlarning imkoniyatlari haqida qisqacha ma'lumot beramiz (chunki ular bilan ishlash 
intuitiv va qo'shimcha ravishda har bir dastur uchun yordamni har doim ko'rishingiz 
mumkin). 
WordPad matn muharriri.
WordPad dasturi bu sahifalar va paragraflarni formatlash - sahifa o'lchamlari va 
yo'nalishini belgilash, matn chegaralarini belgilash, xatboshi chizig'ini belgilash, matnni 
tekislash, shriftlarni o'zgartirish, shuningdek hujjat tarkibiga grafikalar, ovozli qismlar va 
videokliplarni kiritish imkonini beradigan to'liq matnli protsessor. ob'ektni joylashtirish va 
bog'lash texnologiyasi (OLE). 
WordPad turli xil formatdagi hujjatlarni saqlash va o'qishni ta'minlaydi (Word, RTF - Ko'p 
matn protsessorlari tomonidan qo'llab-quvvatlanadigan matnli format). WordPad dasturi 
bilan ishlashni batafsil tavsiflashning ma'nosi yo'q, chunki u ko'proq imkoniyatlarga ega 
bo'lgan MS Word matn protsessori bilan ishlashga o'xshaydi (u bilan ishlash quyida 
muhokama qilinadi). 
Paint grafik muharriri.
Paint grafik muharriri Windows 3.x-dan Paintbrush o'rnini bosadi, lekin u grafik ob'ektlar 
bilan ishlash imkoniyatlarini kengaytiradigan yangi funktsiyalarni qo'shadi: rasmni 
masshtablash, rasmni cho'zish va aylantirish, rasmni ish stoli fon rasmi sifatida saqlash va 
hk. 

---

Bo'yoq oynasining ish maydoni odatda chaqiriladi 
kanvas.
Unga rasm chizish sichqoncha 
yordamida amalga oshiriladi. Sichqonchaning chap tugmachasini o'rnatib, uni tuval bo'ylab 
siljitish orqali siz to'g'ri va egri chiziqlarni chizishingiz mumkin va muharrirga o'rnatilgan 
grafik ibtidoiylardan (to'g'ri, egri, to'rtburchaklar, tasvirlar, ko'pburchak, burchaklari 
yumaloq to'rtburchaklar) foydalanishingiz mumkin. Bundan tashqari, tasvirni bezashning 
turli usullaridan foydalanish mumkin (to'ldirish, sozlanishi kengligi buzadigan amallar, 
turli xil cho'tka shakllari). Grafik muharriri turli xil shriftlar va uslublarni (kursiv, qalin, 
tagiga chizilgan) qo'llash paytida matn parchalarini yaratishga imkon beradi. 
Muharrir menyusi (Fayl, Tartibga solish, Ko'rish, Rasm, Variantlar), shuningdek asboblar 
paneli (rasm chizish va matn bilan ishlash vositalari) yordamida boshqariladi. Asboblar 
quyidagilar: 
- 
Hududni tanlash
(o'zboshimchalik bilan