Reja Asosiy ta’rif va tushuncha. Ilmiy-tadqiqot usullari



Download 1,41 Mb.
bet1/7
Sana17.08.2021
Hajmi1,41 Mb.
#149742
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
фан ва илмий тадкикот (3)

  • Mavzu: Fan va ilmiy taqiqot
  •  
  •  
  • Reja
  • 1. Asosiy ta’rif va tushuncha. Ilmiy-tadqiqot usullari
  • 2. Tasniflash va ilmiy tadqiqotning asosiy bosqichlari
  • 3. Ilmiy tadqiqotlar mavzuini tanlash va baholash
  • Asosiy ta’rif va tushuncha. Ilmiy-tadqiqot usullari
  • Fan - inson faoliyati sohasi, borliq haqidagi obyektiv bilimlarni ishlab chiqish va nazariy tomondan sistemalashtirish uning vazifasi hisoblanadi.
  • Bu soha quyidagilarni o’z ichiga oladi:
  • - ilmiy tushunchalar, tamoyillar va aksiomalar, ilmiy qonunlar, nazariyalar va farazlar, empirik ilmiy faktlar, uslublar, usullar va tadqiqot yo’llari tarzidagi uzluksiz rivojlanib boruvchi bilimlar sistemasini;
  • - bilimlarning mazkur sistemalarini yaratish va rivojlantirishga yo’naltirilgan insonlarning ilmiy ijodini;
  • - insonlar ijodini ilmiy mehnat obyektlari, vositalari va ilmiy faoliyat sharoitlari bilan ta’minlovchi muassasani.
  • Tamoyil (postulat)lar va aksiomalar ilmiy bilishning I boshlang’ich holati hisoblanadi, bular sistemalashtirishning boshlang’ich shakli bo’lib, ta’limot, nazariya va h. k. (masalan, kvant mexanikasidagi Bor postulati), Yevklit handasasi aksiomalari va h.k.)lar asosida yotadi.
  • Ilmiy bilimni umumlashtirish va sistemalashtirishning oliy shakli bo’lib ta’rif hisoblanadi. U mavjud obyektlar, jarayonlar va hodisalarni umumlashtirib idroklashga, shuningdek yangilarini oldindan aytib berishga imkon beruvchi tadqiqotlarning ilmiy tamoyillari, qonunlari va usullarini ifodalaydi.
  • Ilmiy bilim tizimida ilmiy qonunlar muhim tarkibiy qism bo’lib hisoblanadi, bular tabiat, jamiyat va tafakkurdagi eng ahamiyatli, barqaror va takrorlanuvchi obyektiv ichki bosiqlikni aks ettiradi. Odatda ilmiy qonunlar umumiy tushunchalar, kategoriyalar jumlasiga kiradi. Olimlar ilmiy natija (ijobiy yoki salbiy) ga erishish vositasi sifatidagi faktik materiallarga yetarlicha ega bo’lmagan hollarda faraz (gipoteza) dan foydalanadilar. Faraz ilmiy taxmin bo’lib, tajribada tekshirishni talab etadi va nazariy jihatdan ishonchli ilmiy nazariya bo’lish uchun asoslanishi lozim.
  • Fan masalalarni hal qilish omili bo’lib, nazariyalar ishlab chiqish, borliq obyektiv qonunlarini ochish, ilmiy faktlarni aniqlash va hokazolar hisoblanadi. Bular ilmiy bilishning umumiy va maxsus usullaridir.
  • Umumiy usullar uch guruhga bo’linadi:
  • empirik tadqiqot usullari
  • (kuzatish, qiyoslash, o’lchash, tajriba)
  • nazariy tadqiqot usullari
  • (mavhumdan aniqlikka tomon borish va b.)
  • empirik va nazariy tadqiqot usullari
  • (taxlil va sintezlash, induksiya va deduksiya, modellashtirish va b.)
  • Kuzatish
  • bilish usuli. Bunda obyektni o’rganish unga aralashuvsiz amalga oshiriladi. Mazkur holda faqat obyektning xossasi, uning o’zgarish tavsifi qayd etiladi va o’lchanadi. Tadqiqot natijalari real mavjud obyektlarning tabiiy xususiyatlari va munosabat (bog’liqlik) lari xususida bizga ma’lumot beradi.
  • Qiyoslash
  • bilishning keng tarqalgan usuli, «barcha narsalar qiyoslanganda bilinadi» tamoyiliga asoslanadi. Qiyoslash natijasida bir qancha obyektlar uchun umumiy va xos bo’lgan jihatlar aniqlanadi. Bu ma’lumki, qonuniyatlar va qonunlarni bilish yo’lidagi birinchi qadamdir.
  • O’lchash
  • O’lchash bilishning ancha aniq vositasi hisoblanadi. Bu usulning qimmati shundan iboratki, atrof borliqdagi obyektlar haqida yuqori aniqlikka erishilinadi. Ilmiy bilishning empirik jarayonida o’lchash kuzatish va qiyoslashdagiga o’xshashdir.

Download 1,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish