Reja aromatik uglevodlar

AROMATIK UGLEVODLARNING OLINISHI VA XOSSASI
REJA

1. 
   AROMATIK UGLEVODLAR
   
2. 
   Arenlarning umumiy formulasi
   

Aromatik uglevodorod — molekulasida benzol yadrosi boʻlgan uglevodorod. Aromatik uglevodorodning asosiy vakillari benzol (C₆H₆) va uning hosilalaridir (masalan, toluol: C₆H₅-CH₃, stirol: C₆H₅-CH=CH₂ va boshqalar). Arenlarning dastlabki topilgan aʼzolari oʻziga xos yoqimli hidga ega boʻlganligi sababli ular aromatik uglevodorodlar deb ataladi.Benzol yadrolari kondensirlangan aromatik uglevodorodlarga naftalin, antrasen, fenantrenva boshqalar kiradi. Baʼzi kondensirlangan aromatik uglevodorodlarning molekulasi juda koʻp benzol yadrosidan tashkil topgan boʻladi (masalan,koronenda 6 ta). Aromatik uglevodorodlarning asosiy manbai toshkoʻmirni kokslash natijasida olinadigan mahsulotlardir.^[1]

Aromatik uglevodorodlar. Olinishi va xossalari.

Arenlarning umumiy formulasi. Gomologik qatori. Nomenklaturasi va izomeriyasi. Sistematik nomenklatura.

Benzol molekulasining kimyoviy va elektron tuzulishi. Aromatiklik xossasi va uning ro‘y berish shartlari. Benzol xalqasidagi o‘rinbosarlar izomeriyasi. (orto-, meta- va para holatlari). Gomologik qator. Arenlarni sanoatda va laboratoriyada olinishi.
Mavzuga doir misol va masalalar va test savollarini yechish.
Arenlarning kimyoviy xossalari. Almashish, birikish, yonish reaksiyalari. Almashinish (galogenlash, nitrolash, sulfolash, alkillash) reaksiyasining elektrofil mexanizmi. Fridel-Krafts reaksiyasi. Oksidlanish va qaytarilish reaksiyalairi. Yon zanjir reaksiyasi.Toluol molekulasi misolida reaksiyalarida atomlarning o‘zaro ta’sirlashishi. Benzol xalqasida yo‘naltirish. 1-turdagi yo‘naltiruvchilar (alkillar, galogenlar), 2-turdagi yo‘naltiruvchilar (nitrogurux)
Axborot kommunikatsiya va pedagogik texnologiya integratsiyasi asosida bajarilgan animatsion laboratoriya jarayoni. 

1. Benzolni va toluolni bromlash va nitrolash reaksiyalari. 

   
   

2. Benzolning oksidlanishi. 

   
   

Aromatik uglevodorodlarning alifatik uglevodorodlardan, atsietelendan, tsiklogeksandan olinishi va ishlatilishi. Bir necha benzol xalqasini tutgab (kondensirlangan) uglevodorodlar-naftalin antratsen, fenatren haqida tushuncha