Reja: Apoptoz haqida tushuncha

Reja:

1.Apoptoz haqida tushuncha

2.Rejalashtirilgan o’lim yoki hujayraning o’z joniga qasd qilishi

3.Rivojlanish jarayoni

• Apoptoz bu rejalashtirilgan o’lim yoki dir.
• Bu hujayralar shikastlanish tufayli nobud bo’ladigan nekrozdan farq qiladi.
• Apoptoz - bu kerkasiz hujayraning tarkibiy qismlari immun hujayralar tomonidan uchun mayda membrana qadoqlarga o’raladigan tartibli jarayon .
• Apoptoz bu rivojlanish jarayonida (ortiqcha) hujayralarni yo’q qilish ,xavf tug’dirishi munkin bo’lgan saraton va virus bilan infeksiyalangan hujayralardan organizmni tozalash va odam tanasida muvozanatni ta’minlash vazifasini bajaradi.

• Embrion barmoqlari orasidagi hujayralarning o’limi apoptoz deyiladi,bu rejalashtirilgan o’lim degani. Rejalashtirilgan o’limda hujayralarning ma’lum ta’sir natijasida o’z joniga qasd qiladi.apoptoz hujayraning o’limiga olib kelsa ham, umumiy organizm uchun foyda keltiradi(masalan, barmoqlarning to’g’ri yoki saraton rivojlanishi oldini oladi). Bu maqolada apoptozni chuqurroq o’rganib, uning qachon sodir bo’lishi va qanchalik muhim ekanini bilib olamiz.
• Apoptozga uchrovchi hujayralar boshqacha tuzilgan va ancha tartibli jarayonda o’tadi. Ularning yuzasida pufakchaga o’xshash teshiklar (teshik nom:
  paydo bo’ladi.

Inson tanasidagi ko’plab hujayralar apoptozga yoki energiya beruvchi molekulalarni parchalash qobiliyatiga ega bo’lgani kabi). Muhimi , apoptoz - bu organizmning ortiqcha hujayralarni yo’q qilishining umumiy va qukay usuli.

Rivojlanish jarayonida ba’zi hujayralarni zarur bo’ladi,masalan, yaxlit tuzilma bo’lgan qo’lni to’qima tarkibidan ajratish kabi.

Ayrim hujayralar anormal bo’lishi va yashab qolgan taqdirda organizmga xuddi

virus bilan infeksiyalangan yoki shikastlangan DNKga ega hujayralar singari zarar yetkazishi mumkin.

Katta yoshli organizmdagi hujayralar yangi hujayralar paydo bo’lishiga yoki vaqtincha vazifalarni bajarish uchun zarur bo’lgan hujayralarni chiqarib tashlash,ya’ni muvozanatni saqlash uchun yo’q qilinishi mumkin.

Ko’p organizmlarda rejalashtirilgan hujayra o’limi normal rivojlanishning bir qismi hisoblanadi. Ayrim hollarda rivojlanish davrida apoptoz juda aniq tarzda sodir bo’ladi: C.elegans chuvalchangida 131 ta hujayra apoptoz orqali nobud bo’ladi, chunki chuvalchang bitta hujayradan kattalashib voyaga yetadi.

Apoptoz inson rivojlanishida ham hal qiluvchi ro’l o’ynaydi. Masalan, kirish qismida ko’rganimizdek , embrional davrda qo’lingiz suzgichsimon to’qima bo’lagidan iborat bo’ladi. Bo’lakcha orasidagi hujayralarning apoptozi rivojlanayotgan barmoqlarga shakl beradi.

Bu jarayon barmoq yoki oyoq barmoqlariga ega bo’lgan umurtqali hayvonlarning barcha turlarida uchraydi va apoptoz kamroq darajada sodir bo’lsa, barmoqlar orasida ko’proq bir – biriga yaqin joylashish holatlari yuzaga keladi.