Режа Анъанавий энергия манбалари турлари ва уларнинг энергетик қуввати

Сув энергияси. Гидроэлектростанциялар (ГЭС) - гидротехник иншоотлар ва энергетик жиҳозлар мажмуасидан иборат бўлиб, уларнинг ёрдамида сув оқими энергияси электроэнергия айлантириб берилади. ГЭСларни қуриш натижасида ҳам атроф муҳитга зарар етказилади: дарёлар оқими тўсилиши билан уларнинг ўзани ўзгариб кетади, жуда катта майдон сув остида қолади, флора ва фаунага катта зарар етказилади. Иссиқлик энергетикасига қараганда сув оқими энергиясининг асосий хусусиятларидан бири, унинг қайталаниб туришидир.
ГЭСларнинг яна бир тури, насос ва турбиналар бир-бирига жойлаш-тирилиб ишлатиладиган гидроаккумуляцион ГЭСлардир. Бундай ГЭСлар-нинг юқори бефи сув омбори ёки дарё бўлиши мумкин.Юқори беф сифатида юқорида жойлашган кўл (оқмайдиган) ёки махсус сунъий қурилган кичик сув омбори бўлиши мумкин.
Маълумки, дунё мамлакатларида электроэнергия ишлаб чиқариш қувватива ҳажми турличадир. Электрэнергияси ишлаб чиқариш самарадорлиги ва ҳажми шу давлатлардаги энергетик ресурслар-органик ёқилғилар (нефт маҳсулотлари, кўмир, газ ва бошқалар), гидроэнергетик заҳиралар, атом электростанцияларини ҳаракатга келтирувчи хом-ашёлар заҳираларига ҳамда бошқа экологик омилларга боғлиқдир. Миқдор жиҳатидан нисбатан кўп электрэнергияси ишлаб чиқариш бўйича жаҳонда қуйидаги давлатлар кетма-кетлиги: Жанубий Америка; Ғарбий Европа; Осиё; МДҲ мамлакатлари; Лотин Америкаси; Африка; Австралия ва бошқа давлатлар. Дунё буйича ривожланган давлатларда умумий электр энергиясининг 80 % ишлаб чиқилса, ривожланаётган давлатларда 20 % ни ташкил қилади. Электрэнергияси ишлаб чиқиш бўйича АҚШ, Россия, Япония, Хитой, Германия, Канада, Франция, Англия, Украина ва Ҳиндистон мамлакатлари етакчи ўринларни эгаллайдилар.
Маълумки охирги йиллардаги ҳисоб-китобларга кўра, Ер юзидаги атом электростанцияларининг ўрнатилган қуввати 360 ГВт ни ташкил қилади. Дунёдаги ривожланган мамлакатлар – АҚШда 98 ГВт, Францияда 63 ГВт, Японияда 44 ГВт, Англияда 13 ГВт, Россияда 20 ГВт ва Германияда 22 ГВт қувватдаги электр энергиялари ишлаб чиқилади. Халқаро МАГАТЕ ташкилотининг маълумотига қараганда АЭСлар учун ядро ёқилғиси заҳиралари ҳеч қандай муаммо туғдирмайди. Ядро ёқилғиси хом ашёси - бойитилган ураннинг заҳиралари дунёдаги барча АЭСларни 3000 йил тўхтовсиз ишлашига етар экан.
1-жадвал. Дунёдаги электростанцияларнинг электр энергияси қуввати.

Электростанциятурлари	Йиллар
	1990		2000		2010			2020
	ГВт	%	ГВт	%	ГВт	%	ГВт		%
Газли иссиқлик электростанциялари	481,4	17,0	716,2	20,0	979,0	22,0	1635,0		30,2
Мазутли иссиқлик электростанциялари	424,5	15,0	501,2	14,0	578,0	13,0	293,0		5,4
Кўмирли иссиқлик электростанциялари	933,9	33,0	1146	32,0	1424,0	32,0	1928,0		35,6
ГЭС ва қайталанув­чи энергия манбалари	650,6	23,0	823,4	23,0	1024,0	23,0	980,0		18,1
АЭС	339,6	12,0	393,6	11,0	445,0	10,0	580,0		10,7
Дунё бўйича ҳаммаси	2830	100	3580	100	4450	100	5416		100

Дунёдаги тахминан 50 давлатда уран рудаси заҳира ресурслари мавжуд, аммо уни фақатгина 25 давлат қайта ишлаб чиқаради. Уран қазиб олиш бўйича Канада (йилига 8500 тонна), Австралия (6500 тонна), Намибия ва Нигерия (ҳар қайсиси 2900 тоннадан) ҳамда Россия (2600 тонна) давлатлари етакчи ўринларни эгаллайдилар. Уран хомашёсини қазиб олиш учун 1 кг га 40 доллар харажат қилинадиган дунё заҳиралари 1,32 млн.тоннани ташкил қилса, 1 кг га 130 доллар харажат қилинадиган заҳиралар 4 млн. тоннани ташкил қилади. Дунёдаги барча АЭСларни ишлаши учун 64 минг тонна уран талаб қилинади.