Reja: Algoritm va algoritlash tushunchalari. Algoritmning xossalari

6. Translyator, interpretator va kompilyator. 
Translyator
(ingl. 
Translator
— tarjimon) – biron-bir yuqori dasturlash tilida tuzilgan 
dasturni mashina tiliga o‘tkazuvchi dastur-tarjimon. 
Translyatorlar kompilyator va interpretator ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Kompilyator va 
interpretatorlar dasturni bajarishda tubdan farq qiladi. 
Kompilyator
(ingl. 
compiler
— yig‘uvchi) dasturni 
tulaligicha 
o‘qiydi va uni tarjima qiladi 
(mashina tiliga ugiradi). 

---

Masalan: 
Turbo Basic 
va 
Turbo Pascal 7.0 
dasturlash tillari – 
 kompilyator
hisoblanadi. 
Interpretator
(ingl. 
interpreter
— izohlovchi, og‘zaki tarjimon) dasturni tarjima qiladi va 
satrma-satr 
bajaradi.
 
Masalan: 
Quick Basic 
dasturlash tillari – 
 kompilyator
hisoblanadi. 
Dastur kompilyasiya qilingandan so‘ng dasturlash tilida yozilgan dastur va kompilyatorga 
ehtiyoj qolmaydi. Masalan, 
info.bas 
fayli kompilyasiya qilingandan so‘ng 
info.exe 
fayliga 
o‘zgaradi va bu fayl kompilyatorsiz xam ishlashi mumkin. Agar 
info.bas
faylini interpretator 
qayta ishlaganda har gal dastur ishini bajarilishi uchun interpretator ishga tushishi shart. SHu 
sababli 
kompilyator 
va 
interpretatorlarning 
ishlash prinsipi bo‘yicha birmuncha farq qiladi. 
Kompililyasiya 
qilingan dasturlar tezroq ishlaydi, lekin 
interpretatsiya
qilinayotgan 
dasturlarga o‘zgartirish kiritish osonroq.
Xar bir dasturlash tili qaysi maqsadda yaratilganligiga qarab kompilyasiya yoki 
interpretatsiyaga muljallangan bo‘lishi mumkin. Masalan, 
Paskal
dasturlash tili uta murakkab 
masalalar dasturini tuzishga muljallangan bo‘lib, bunday masalalarni echish uchun esa dastur 
bajarilishi tezligi yuqori bo‘lishi talab qilinadi.
Beysik
dasturlash tili esa dasturlashni o‘rganuvchi va bu sohaga ilk qadam bosayotganlar 
uchun muljallangan bo‘lib, bu tilda dasturni bajarish satrma-satr amalga oshirilganligi sababli 
boshlovchilar uchun juda katta qulayliklar yaratadi.
Ba’zida bitta dasturlash tili uchun xam 
kompilyator
, xam
interpretator
mavjud. Bunday 
holda dasturni yaratish va sozlashda interpretatordan foydadlaniladi, so‘ng esa dastur ishini 
tezlashtirish uchun esa bu fayl kompilyasiya qilinadi.