Reja: Algoritm va algoritlash tushunchalari. Algoritmning xossalari

Dasturlash tili 
Dasturlash tillari asosan 2-jahon urushidan keyin yaratila boshlandi. Ammo uning tarixi ancha 
oils yillarga borib taqaladi. 
Arxeologik qazilmalarda topilgan sopol taxtachada bundan 3800 yil oldin (eramizdan 1800-
yillar) Vavilonda foiz (%) bilan bog‘liq murakkab amallar algoritmi keltirilgan. Unda aniq 
masala ishlangan bo‘lib, agar bug‘doy yilda 20% dan oshib borsa, uning mikdori ikki marta 
usish uchun necha yil va oy kerak bo‘lishi algoritmi yozilgan. 
XIX asr masalani nazariy hal qildi. Bu mashinaning asosiy xususiyati uning dastur asosida 
ishlashi va hisob-kitob fransuz kashfiyotchisi Jozef Mari Jakkard 1804 yilda yupqa mato ishlab 
chiqish jarayonida stanoklar uchun perfokartani eslatuvchi tasma ishlatgan va shu bilan 
perfokartaga asos solgan edi. 
1836 yildan inglizCHarlz Bebbidj hozirgi kompyuterlarning bevosita avlodi bo‘lmish analitik 
mashina ishlab chiqishga kirishdi va bu natijalarini «eslab» qolishida edi. 
1843 yilda ingliz matematigi Ogasta Ada Bayron (Lavleys) – shoir lord Bayronning qizi – 
analitik mashina buyruqlar asosida ishlashi kerakligini ta’kidladi. U berilgan shartlar 
bajarilmaguncha qadamlar ketma-ketligini ta’minlovchi buyruqlarni yozdi. (Bu hozirgi kunda 
takrorlash (sikl) operatori deyiladi). Bu bilan u dasturlash va uning tiliga asos soldi. 
Mazkur va boshqa kashfiyotlar, kompyuter bevosita yaratilgach, unga zarur bo‘lgan til 
yaratishni talab etib quydi. 
Dunyo 
odamlari 
o‘rtasidagi munosabatda yagona til bo‘lmaganidek, xilma-xil 
kompyuterlarning yaratilishi va ularning turli sohalarda qo‘llanilishi, yagona dasturlash tilini 
yaratish mumkin emasligini ko‘rsatdi. 

---

1936 g. Alan Tyuring va undan alohida E. Post 
abstrakt hisoblash mashinasining 
konsepsiyasi g‘oyasini ilgari surdilar va yaratdilar.
Ular qar qanday masalani echish algoritmini 
tuzish imkoniyati mavjud bo‘lsa, u holda avtomatlar tomonidan ularni echishning prinsipial 
asoslari borligini isbot qildilar. 
1941 g. Konrad Suze elektromexanik elementlar asosida ishlovchi birinchi universal 
kompyuterni ixtiro qildi. Bu kompyuter ikkilik sanoq sistemasiga asoslangan sonlar bilan ishlash 
imkoniyatini yaratdi.
1949 g. jahonda birinchi bo‘lib Angliyada Moris Uilks rahbarligida dasturni o‘z xotirasida 
saqlay oladigan 
EDSAC
kompyuterini ixtiro qilindi. 
1955-1959 gg. Rossiyalik olimlar A.A. Lyapunov, S.S. Kamnin, E.Z. Lyubimskiy, A.P. 
Ershov, L.N. Korolev, V.M. Kurochkin, M.R. SHura-Bura va boshqalar 
«dasturlovchi 
dasturlar»
, ya’ni translyatorga uxshash dastur yaratdilar. V.V. Martnyuk esa dasturlarni yaratish 
va otladka qilishni tezlashtirish maqsadida 
belgili kodlar sistemasini yaratdi.
1955-1959 gg. dasturlash nazariyasi (A.A. Lyapunov, YU.I. YAnov, A.A. Markov, L.A. 
Kalujin) va sonli metodlarga (V.M. Glushkov, A.A. Samarskiy, A.N. Tixonov) asos solindi. 
Fikrlash 
mexanizmi 
sxemasini va genetika jarayonlari 
modellashtirish, kasalliklar 
diagnostikasining algoritmlari ishlab chiqildi (A.A. Lyapunov, B.V. Gnedenko, N.M. Amosov, 
A.G. Ivaxnenko, V.A. Kovalevskiy i dr.).
Dasturlash tillari yaratilishi bo‘yicha uch guruhdan tashkil topgan: