|
hududiy tashkilot ishlab chiqarish agrosanoat integratsiyasining turli shakllarini tashkil etuvchi, tegishli hududning o'ziga xos sharoitida rivojlanadigan ma'lum bir tuzilma bilan tavsiflanadi. Agrosanoat jarayonining tahlili shuni ko'rsatadiki, Ukraina agrosanoat majmuasida agrosanoat integratsiyasining quyidagi asosiy yo'nalishlari rivojlangan:
1) qishloq xo'jaligi korxonalari hududida xomashyoni (sabzavotlarni, mevalarni) sanoatda qayta ishlashni tashkil etish, bu esa iqtisodiy samarani ta'minlaydi va yil davomida resurslarning bir xil bandligini ta'minlaydi;
2) kooperativ asosida qishloq xo‘jaligi xomashyosini qayta ishlash bo‘yicha xo‘jaliklararo agrosanoat korxonalarini (birlashmalarini) (ovchekonserver va ozuqa zavodlari, inkubatsiya va parrandachilik stansiyalari) tashkil etish;
3) qishloq xo‘jaligi korxonalarining o‘z xomashyo zonalari doirasidagi qishloq xo‘jaligi xomashyosini qayta ishlash korxonalari, shuningdek, tayyorlov, transport va savdo tashkilotlari bilan uzoq muddatli shartnoma shartnomalarini tuzish. Xom ashyo ishlab chiqaruvchilar, qayta ishlash korxonalari va qishloq xo'jaligi mahsulotlarini iste'molchilari o'rtasidagi bevosita aloqalar eng samarali hisoblanadi;
4) geografik, texnologik va tashkiliy jihatdan bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lgan bir necha xil sanoat va korxonalarni birlashtirgan agrosanoat majmualarini yaratish. Kombinatsiyaning afzalliklari hudud resurslaridan maksimal darajada foydalanish, korxonalar va tashkilotlarning texnologik va iqtisodiy birligi, qishloq xo'jaligining barcha bo'g'inlari faoliyatining tarmoqlararo va hududiy mutanosibligi hisobiga ishlab chiqarish faoliyatining qo'shimcha samarasini olishdir. -sanoat majmuasi.
Agrosanoat uyg'unligi g'oyasi hududiy integratsiya tamoyillarini vertikal integratsiya bilan yangi usulda uyg'unlashtirish, jarayonda muayyan hudud va boshqa hududlar aholisining ehtiyojlarini kombinat mahsulotlari bilan qondirish imkoniyatini yaratadi. bozor munosabatlarining rivojlanishini hisobga olgan holda ayirboshlash.
Agrosanoat integratsiyasi negizida turli hududiy darajali (mamlakat, iqtisodiy rayon, ma’muriy rayon va ichki hududiy kichik hududlar) ixtisoslashtirilgan va yaxlit agrosanoat majmualari shakllanadi. Agrosanoat majmuasi shaklidagi eng muvaffaqiyatli agrosanoat integratsiyasi qishloq xo'jaligining mahsulotlari tez qayta ishlash yoki sotishni talab qiladigan tarmoqlar (sabzavot, meva, sut va boshqalar) asosida rivojlanmoqda. Agrosanoat majmualari hududiy birligi va ularning bo‘linmalarining ma’lum fazoviy chegaralanishi bilan tavsiflanadi. Agrosanoat majmualarining chegaralari tabiiy va iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda oqilona ishlab chiqarish tuzilmasi, chuqur ixtisoslashuvga ega doimiy resurs zonalarini aniqlash asosida belgilanadi.
Mamlakat agrosanoat majmuasi murakkab tarkibiy tuzilmaga ega bo’lib, uning tarkibi 4 ta sohadan tashkil tapadi. Iqtisodchi olimlar agrosanoat majmuasining tarkibi bo’yicha bir xil fikrga ega emaslar. Agrosanoat majmuasining tashkiliyiqtisodiy masalalariga bag’ishlangan yuzlab ilmiy maqolalar, monografiyalar e’lon qilingan va dissertatsiyalar yozilgan. Ayrim olimlar agrosanoat majmuasining tarkibi 6 ta, ayrimlari esa 5 ta, bir guruhi 4 ta va boshqa birovlari 3 ta sohadan iborat deyishgan. Ularning har biri agrosanoat majmuasini tarkibini ilmiy izlanishning maqsadi bo’yicha izohlagan. Agrosanoat majmuasining tarkibini ilmiy asarlarda belgilangan tasnifini birortasini inkor qilmagan holda uning tarkibini 4 ta sohaga bo’lib o’rganish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. Bu sohalar quyidagilardir. Birinchi soha. Agrosanoat majmuasi tarmoqlari (tizimi) uchun ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqaruvchi soha. Bu sohaga agrosanoat majmuasi uchun mashina, 30 traktor, kombayn, stanoklar, ishchi mashinalar ishlab chiqaradigan mashinasozlik, ma’danli o’g’it va ximikatlar ishlab chiqaruvchi kimyo sanoati, chorvachilik uchun omixta yem ishlab chiqaruvchi korxonalar, qishloq xo’jaligi ekinlari va chorva mollari uchun dori-darmon ishlab chiqaruvchi ixtisoslashgan korxonalar kabilar kiradi. Ikkinchi soha. Qishloq xo’jaligining o’zi. Bu soha agrosanoat majmuasining asosini, yadrosini tashkil etadi va majmuaning bashqa sohasiga kiruvchi tarmoqlar asosan shu tarmoq mahsulotlari asosida faoliyat yurtadilar yoki xizmat ko’rsatadilar. Qishloq xo’jaligi o’z navbatida o’simlikchilik va chorvachilik tarmoqlariga bo’linadi. Bundan tashqari agrosanoat majmuasining ikkinchi sohasiga, pillachilik, asalarichilik, qisman o’rmonchilik (tabiiy oziq-ovqat va dorivor o’simliklar yetishtirish) hamda baliqchilik kiradi. Uchinchi soha. Bu soha - qishloq xo’jaligi mahsulotlarini tayyorlovchi, qayta ishlovchi va tayyor mahsulotlarni iste’molchilarga yetkazib beruvchi tarmoqlar yig’indisidan iborat. Oziq-ovqat sanoati, paxta zavodlari, go’sht, sut zavodlari, meva sharbatlari chiqaruvchi zavodlar, Yog’-moy zavodlari, junni, kanopni, pillani qayta ishlash zavodlari, qishloq xo’jaligi mahsulotlarini yoki ularni qayta ishlash natijasida olingan mahsulotlarni saqlaydigan korxonalar, ularni sotish bilan shug’ullanuvchi korxonalar shu sohaning tarkibini tashkil etadi. To’rtinchi soha. Bu soha - agrosanoat majmuasi infratuzilmasidan iborat. Agrosanoat majmuasi infratuzilmasi juda murakkab tarkibga ega. Su bilan birgalikda ularning ayrimlari o’z xizmat xususiyatiga ko’ra ishlab chiqarish hamda ijtimoiy infratuzilma tarkibigi kirishi mumkin. SHunga qaramasdan iqtisodiy tahlil qilishning, qarorlar qabul qilish uchun zurur sifatli ma’lumotlarni olish uchun uni tasniflash maqsadga muvofiq. Infratuzilmaning o’zi ikkiga bo’linadi. Birinchi qismi ishlab chiqarish infratuzilmasi bo’lsa, ikkinchi qismi ijtimoiy infratuzilmadir. Mamlakat agrosanoat majmuasining umumiy ko’rinishini quyidagicha ifodalash mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: |
