Reja: 1 XVI-XVII asrlarda qoraqalpoqlarning yashagan hududlari va siyosiy ahvol

XVI-XVII asrlarda Qoraqalpoq davlatchiligi haqida.

• Qoraqalpoqlar XVI asrning ikkinchi yarmidan boshlab qozoqlarning Kichik Juz, Katta Juz xonliklariga siyosiy qaram bo’lgan. Ularga soliq to’lab turgan.
• O’sha davrda qoraqalpoqlar o’zlarining davlatchiligiga ega bo’lgan.Tarixiy manbalarga qaraydigan bo’lsak, 1694-yili Tauke xonning o’g’li Tabarchuk Sulton xon bo’lgan. Shuningdek o’sha davrda xon kengashini boshqargan Sasiq biy degan davlat boshchisi bo’lgan.
• Qoraqalpoqlar XVII asrda Xiva xonligining shimolida Orol mamlakatini tuzadi.Uning markazi dastlab hozirgi Qo’ng’irot shahri, keyin Chimboy qalasi bo’lgan.

XVI-XVII asrlarda qoraqalpoqlar orollik o’zbeklar bilan birgalikda Orol erlarida uz davlatini tuzgan edi. Bu davlat birlashmasining axolisi - qoraqalpoqlar va o’zbeklar kushni xalklar bilan yakin alokada bo’lgan. XVIII asrdagi qoraqalpoqlar ijtimoiy haetiga urug-kabilalarga bulinish ananasi xos bo’lgan. Butun xalk ikki katta kavm (orisga) -un turt urug va kungirot qavmlariga bulingan. Un turt urug kavmlarining asosiy guruxini Xitoy, Qipchok, Kenagas, Mangit uruglari tashkil etgan, kungirot kavmiga esa Shulluk va Javungir urug birlashmalari kirgan. Barcha guruxlarni urug tabakalari - biylar va botirlar boshkargan.

• XVI-XVII asrlarda qoraqalpoqlar orollik o’zbeklar bilan birgalikda Orol erlarida uz davlatini tuzgan edi. Bu davlat birlashmasining axolisi - qoraqalpoqlar va o’zbeklar kushni xalklar bilan yakin alokada bo’lgan. XVIII asrdagi qoraqalpoqlar ijtimoiy haetiga urug-kabilalarga bulinish ananasi xos bo’lgan. Butun xalk ikki katta kavm (orisga) -un turt urug va kungirot qavmlariga bulingan. Un turt urug kavmlarining asosiy guruxini Xitoy, Qipchok, Kenagas, Mangit uruglari tashkil etgan, kungirot kavmiga esa Shulluk va Javungir urug birlashmalari kirgan. Barcha guruxlarni urug tabakalari - biylar va botirlar boshkargan.
• XVII asrda jungar va qozoq xonlarining boskinchilik xujumlari natijasida Sirdaryo buylarida yashaetgan qoraqalpoqlarning bir kismi Yangidaryo buylariga va Orol erlariga kuchishga majbur bo’lgan. Yangidaryo erlarida urnashgan qoraqalpoqlar uchun yuz yillar karovsiz kolgan bepoen maydoklarni uzlashtirish qozoq xonlari va sultonlari bilan doimiy tuknashuvlar natijasida juda ogir kechdi. Shuning uchun xam arxeologlar Yangidaryodagi sugorish inshootlari qoldiklarini “qoraqalpoq ajdodlari mehnat jasoratining buyuk edgorliklari” deb xisoblaydilar.
• Qoraqalpoq (Orol) erlari XVI-XVIII asr boshida Kuvondaryo va Yangidaryo xavzasini tulik kamrab. Amudaryo etaklarigacha chuzilgan edi.