|
Xalq xo’jalik tarmoqlarida erituvchi sifatida
Organik moddalar olishda
O’simlik va hayvonot hayotida
Vodorod olishda
Maishiy turmushda
Xlorid kislota (HCl)
SUV
Ammiak (NH3)
Bug’ turbinalarida
Asoslar olishda
Azot kislota (HNO3)
Kislotalar olishda
Sovutish va isitish sistemalarida
Azot saqlagan mineral o’g’itlar
2014-yilning yanvarida AQShning Kongressi va Senati qabul qilgan qonunni prezident Barak Obama imzoladi. Bunday qonunning qabul qilinishini xalqaro ekologik tashkilotlar, shuningdek texnogen xavflar bo‘yicha mutaxassislar ko‘pdan buyon talab etishar edi, deb yozadi “Pravda vostoka” gazetasi.
Qabul qilingan mazkur qonunga ko‘ra, AQShning xalqaro moliyaviy tashkilotlar Direktorlar kengashlaridagi vakillari yirik to‘g‘on va gidroenergetik obyektlar qurilishi loyihalarini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan har qanday hujjatga qarshi chiqishga chaqirildi.
Bugungi kunda Qo‘shma Shtatlar xalqaro moliyaviy institutlarning asosiy aksiyadori va donori hisoblanadi. Ular qatorida Xalqaro valyuta jamg‘armasi, Jahon banki, Butunjahon taraqqiyot assotsiatsiyasi, Osiyo taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot jamg‘armasi kabilar bor. Endi ularning barchasida to‘g‘on va yirik gidroenergetik obyektlar qurilishini qo‘llab-quvvatlashiga qarshi chiqishini AQSh qonun yo‘li bilan mustahkamlab qo‘ydi.
Markaziy Osiyo hududi uchun bu masalalar o‘ta ahamiyatli hisoblanadi, chunki transchegaraviy daryolar – Amudaryo va Sirdaryo hamda ularning irmoqlarida yirik GESlar (jumladan, Tojikistonda Rog‘un GES, Qirg‘izistonda Qambarota GES-1) barpo etilishini davom ettirish harakatlar bo‘lmoqda.
Loyihalarning asosiy xavfi shundaki, elektr energiyasining taqchilligi muammosini hal etish va yangi quvvat manbalarini yaratish uchun harakatlar qilinganida, ularning butun hudud uchun halokatli oqibatlari inobatga olinmayapti.
AQShda qabul qilingan mazkur qonun esa yirik to‘g‘on va gidroenergetik obyektlar qurilishidan kelib chiqadigan xavfga davlat miqyosidagi muhim masala sifatida qarash lozimligiga jahon hamjamiyatining e’tiborini qaratadi. Bu esa, Markaziy Osiyoda shunday inshootlar barpo etilishiga jon-jahdi bilan harakat qilayotganlarni ham hushyorlikka chorlaydi.
O'zbekiston hukumati 2021 yilgacha 9ta yangi gidroelektrostantsiya qurilishi hamda 15ta mavjud GES ta'mirlanishi uchun 889,4 mln dollar mablag' sarflashni rejalashtirmoqda.
O'zbekistonda 2016-2020 yillarda gidroenergetika sohasini rivojlantirish bo'yicha dastur tasdiqlangan hukumat qarorida shu haqda ma'lum qilingan.
Qarorga ko'ra, "O'zbekenergo" kompaniyasi tizimida 4ta yangi GES barpo etiladi.
GES «Kamolot» (Chirchiq-Bo'zsoyda, 8 MVt),
Nanay GESi, (Oqsaroy daryosida, 2 MVt),
Tamshush GESi (Oqdaryo-Oqsuv daryosida, 11 MVt),
Dektar GESi (Tanxizdaryo, 2,5 MVt).
"O'zbekenergo" tarkibidagi 11ta GESda (shu jumladan, Farhod, Chorvoq GESlari) modernizatsiya qilish ishlari olib boriladi.
Kompaniyaga bu loyihalar uchun 576,61 mln dollar mablag' ajratiladi.
O'zbekiston Qishloq va suv xo'jaligi vazirligi esa 321,8 mln dollar mablag' evaziga 5ta yangi GES quradi hamda mavjud 4tasini modernizatsiya qiladi.
Tuyabo'guzsuv omboridagi Kichik GES (12,5 MVt),
Katta Farg'ona kanalida Kichik GES (10,2 MVt),
Ohangaron daryosida Kichik GES (18 MVt),
Darg'om kanalida Shavdar kichik GESi (7,2 MVt),
To'polangdaryoda Zarchob kichik GES-1 (23 MVt).
Vazirlik modernizatsiya qiladigan GESlar qatorida Andijon GES-1, Tuyamo'yin GES va To'palongdaryo gidrouzeli bor.
yanvarida AQShning Kongressi va Senati qabul qilgan qonunni prezident Barak Obama imzoladi. Bunday qonunning qabul qilinishini xalqaro ekologik tashkilotlar, shuningdek texnogen xavflar bo‘yicha mutaxassislar ko‘pdan buyon talab etishar edi, deb yozadi “Pravda vostoka” gazetasi.
Qabul qilingan mazkur qonunga ko‘ra, AQShning xalqaro moliyaviy tashkilotlar Direktorlar kengashlaridagi vakillari yirik to‘g‘on va gidroenergetik obyektlar qurilishi loyihalarini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan har qanday hujjatga qarshi chiqishga chaqirildi.
GES larning asosiy manbai, energiya zahiralarining doimo oqib turadigan daryo suvi hisoblanadi. GES lar atrof-muhit, havo, suv, tuproqni chang, kul, azot va oltingugurt oksidlari bilan iflos qilmaydi. Lekin GES lar ham, o'z navbatida, tabiatga juda katta zarar keltirmoqda. Hozirgi vaqtda GES suv omborlari tomonidan 90000 km2 yer yoki har bir ishlab chiqarilgan kvt uchun 0,5 m2er suv ostida qolgan. Shu jumladan, 0,17 m2/kvt ga qishloq xo'jalik eri va 0,23 m2/kvt ga o'rmonzorlar suv ostida qolgan. Suv omborlarining qurilishi natijasida shu suv havzasining qirg'oqlari emiriladi, atrof tabiiy muhitni o'zgarishiga olib keladi. Gidroenergetika kengayishda davom etmoqda. 18-CPC milliy konferentsiyasidan boshlab, Xitoy 83 million kilovattcha yangi gidrotexnika kuchini qo'shdi. 2017 yil oxirida umumiy quvvati yiliga 1,1 trln. KVt.ni tashkil etadigan umumiy quvvati taxminan 340 mln. KVtni tashkil etadi. So'nggi besh yil ichida Xitoy yirik gidroelektrostantsiyalarni 3 million kVt, masalan, Jinsha daryosi vodiysi, xyngjiaba va boshqalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
