Reja : Organizmda qonning ahamiyati. Qonning xususiyatlari va tarkibiy qismi a eritrotsitlar b leykotsitlar V trombotsitlar Qon gruppalari. Qon aylanish va yurak-tomir faoliyatining yosh xususiyatlari. Organizmda qonning ahamiyati

2. Qonning xususiyatlari va tarkibiy qismi.

• Bola qancha yosh bo’lsa, tana og’irligiga nisbatan shuncha ko’p qon to’g’ri keladi. Umumiy tana og’irligiga nisbatan yangi tug’ilgan bolalarda qon 15% ni, katta odamlarda 7% tashkil etadi. O’rtacha katta yoshni (70 kg) organizmda 5-b litr qon bo’ladi.
• Bolalarda qonning yopishqoqligi yuqori bo’ladi. M-n: Yangi tug’ilgan bolalarda 10-11 bo’lsa, 2 yoshli bolalarda 6 ga, katta yoshli odamlarda 4 ga tushib qoladi.
• Qonning ko’pchilik qismi bolalarda eritrotsitlar tashkil qilib, uning plazma qismi 50% dan ham kam bo’ladi. Plazma, suv organik birikmalar va anorganik tuzlardan iborat. Plazmaning 90-92% suv tashkil etadi. Qonning 8-10% turli oqsillar, mineral tuzlar, uglevodlar, fermentlar, gormonlar tashkil etadi. Yangi tug’ilgan bolalarda og’irligiga 150sm3 , ko’krak yoshidagi bolada 110sm3, 7-12 yoshda 70sm3, 15 yoshdan boshlab tana og’irligini har kg.ga 65sm3 qon to’g’ri keladi.

• Қон 2 қисмдан иборат: қон плазмаси ва қоннинг шаклли элементлари.

• Қоннинг шаклли элементлари

• Қон шаклли элементлари 3 хил бўлади: 1. Эритроцитлар – қизил қон таначалари; 2. Лейкоцитлар – оқ қон таначалари; 3. Тромбоцитлар –қон пластинкалари.

a) eritrotsitlar a) eritrotsitlar

• Eritrotsitlar- qizil qon tanachalari yoki qonning yadrosiz hujayralari, shakl jihatdan ikki tomoni botiq uy noki shaklida bo’ladi. Inson organizmida 25 trillion eritrotsit bo’ladi. Har sutkada o’lgan eritrotsitlar o’rniga suyak iligidan 300 milliard yangi eritrotsit hosil bo’ladi.
• Eritrotsitlarning diametri 7 mikronga teng. Shunga qaramasdan, agar yerga terish imqoni bo’lganda, 3800 kv.m. yerni egallagan bo’lar edi. Eritrotsitlarni hayoti 30-120 kungacha davom etadi. Eritrotsitlarni shunchalik ko’p bo’lganligi uchun, butun organizm to’qima va hujayralarini kislorod bilan taminlab, organizm hayotiyligini saqlaydi.
• 1mm3 qonda ularning o’rta soni 4,5-5,5 mln eritrotsit bo’ladi. Eritrotsitlarning asosiy vazifasi, ular nafas organlaridan (o’pkadan) organizm to’qimalariga kislorod tashish va organizmda tuz va suv muvozanatini ushlash vazifasini bajaradi. Eritrotsitlarning tsitoplazmasida gemoglabin degan rangli modda bor. Gemoglabin ikki qismdan iborat: oqsilli qismi- globin va temirli qismi gemdan iborat. Gemoglabinga qizil rang beruvchi temir moddasi hisoblanadi.

• Эритроцитлар

• Эритроцитлар, яъни қизил қон таначалари ядросиз, 1 мкл қонда 4,5-5 млн. эритроцит бўлади.

• Эритроцитлар кулча шаклида бўлиб, улар массасининг 34% қуруқ модда, қуруқ модданинг 90% гемоглобиндан ташкил топган.