Reja : Nafas olish organlarining ahamiyati va funksiyasi

Nafas olishning boshqarilishi
Nafas, reflektor va gumaral yo'l bilan boshqariladi, shu mexanizmlarning ikkalasi nafasning ritmik xarakterini va intensivligini o'zgartirib turishini ta'minlab boradi.
Nafas markazi deb, markaziy nerv tizimining turli bo'limlarida joylashgan hamda nafasni ritmik ta'minlab beruvchi maxsus nerv hujayralarining yig'indisiga aytiladi. XIX asirdayoq nafas muskullarining qisqarishi uzinchoq miya orqali boshqarilishini aniqlagan edi. Uzinchoq miyada joylashgan nafas muskullarining ritmik ravishda qisqarib turishini ta'minlab beruvchi nerv hujayrasining faoliyati hayot uchun muhim ahamiyatga ega. 1885- yili fizik olim I.A. Mislovskiy uzinchoq miyani turli bo'limlarini ta'sirlash va yemirish yo'li bilan yangilik yaratadi.


Nafas markazi
Nafas olish markazi- inspirator markazi va nafas chiqarish markazi- ekspirator markazidan iborat. Bundan tashqari uzinchoq miya ustida joylashgan pnevmotaksis deb nomlanuvchi markaz mavjud bo'lib u ham nafas olishda ishtirok etadi. 3-4 bo'yin sigmentlarini harakatlantiruvchi neyronlardan aksonlar chiqib diafragma muskullarini ta'sirlovchi diafragma nervlarini hosil qiladi. Orqa miya ko'krak bo'limining oldingi shoxlarida joylashgan nerv hujayralardan qovurg'alararo muskullarni ta'sirlovchi nerv chiqadi. Nafas markazini me'yorida ishlab turishi uchun ichki muhit hamda nafas a'zolarining tinmay axborot berib turishi zarur bo'ladi.
Nafas olish a'zolarining kasalliklari
Nafas olish a'zolarining kasalliklari ikki turga bo'linadi;
1. Nafas olish a'zolarining yallig'lanish kasalliklari.
2. Nafas olish a'zolarining yuqumli kasalliklari.
Nafas olish a'zolarining har bir qismi ichki yuzasini qoplab turuvchi shilliq parda tashqi ob-havo haroratining o'zgarishi havo tarkibidagi chang zarrachalar kimyoviy moddalar ta'sirida yallig'lanishi mumkin. Nafas olish a'zolarining ayrim qismlari ya'ni burun, tomoq, hiqildoq, traxeya, bronxlar va o'pkalarning har biri alohida yallig'lanishi mumkin yoki ularning hammasi bir vaqtda yallig'lanishi mumkin. Shunga ko'ra yuzaga keladigan kasallik belgilari turlich bo'ladi.
1.Burun- rinit
2.Tomoq-faringit
3.Xiqildoq- laringit
4.traxeya- traxit
5.Bronx- bronxit
6.O'pka- zotiljam
O'pkalarni tashqi tomondan o'rab turuvchi plevra pardalarining yallig'lanishi plevrit deyiladi. Plevrit ikki xil bo'ladi. Quruq va ho'l plevritlarga ajraladi.
Quruq plevritda plevra pardalari yallig'lanishi tufayli ko'krak qafasida og'riq seziladi. Ekssudatli (ho'l) plevritda ikki qavat plevra pardalarining orasiga suyuqlik to'planadi. Bu suyuqlik o'pkani qisib qo'yishi tufayli bemorning nafas olishi qiyinlashadi, uning lablari ko'karadi, umumuy holati og'irlashadi.






Xulosa
Xulosa qilib aytadigan bo'lasak nafas olish bugungi kunda barchani tashvishga solayotgan ekologik muammo bo'lib qoldi. Chunki nafas olish orqali juda ko'p kasalliklar paydo bo'lmoqda shu bilan birga insonlarga juda ko'p zarar yetkazmoqda bu kelayotgan kasaliklar hammasi nafas olish markazlari orqali odamlarga yuqmoqda.






Foydalanilgan adabyotlar
1. Odam anatomyasi fizialogiyasi 2010-yil Tibbiyot kutubxonasi
2. Nuriddinov.I.N, odam fiziologiyasi aloqachi nashiryot 2005-yil
3. E.R. Xudoyberdiyev , V.Axmedov odam anatomyasi Ibn Sino nashiryoti
4. Mamatqulov.T.A anatomiya adabyot uchqunlari 2017- yil
5. Ziyo. uz kutubxonasi