Referati O’qituvchi: kat o’qit. Xolmatov. D talaba: Tohirov. D namangan 2015



Download 65,93 Kb.
bet6/6
Sana23.06.2022
Hajmi65,93 Kb.
#694117
TuriReferat
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
O\'zbekiston respublikasi oliy va o\'rta maxsus ta\'lim vazirligi n-fayllar.org

W

K

S

ёки

W

N

R

S
ln
ln

(6) 


N – Avogadro soni, R – universal gaz doimiysi, W – mikroholatlar soni.
Modda tartibli holatdan tartibsiz holatga o’tganida modda entropiyasi ortadi.
Entropiya o’zgarishi quyidagi formula bilan ifodalanadi:


tibsizlik

latdagitar

birinchiho

tibsizlik

latdagitar

ikkinchiho

R

S
ln

Demak, entropiyaning o’zgarishi, moddaning tartibsizlik darajasiga 


proporsionaldir. Entropiya qiymati J-mol
-1
K

-1
bilan o'lchanadi (bu yerda, K – 


kelvin gradusi).
Suyuqlik bug’ holatiga o’tganida, kristall modda suvda eriganda modda bir 
allotropik shakldan ikkinchi allotropik shaklga o’tganida va shu kabi boshqa
jarayonlar natijasida sistema entropiyasining qiymati o’zgaradi. Agar bug’ 
kondensatlanib, suyuq yoki kristall holatga o'tsa, modda entropiyasi kamayadi.
Shuningdek, kimyoviy jarayonlar vaqtida ham entropiya ortishi yoki kamayishi 
mumkin. Masalan:
C
(kumir)

+CO
2(2)

= 2CO
2(2) 
reaksiyasida sistema entropiyasi ortadi,
3H
2(g)

+H
2(g)

= 2NH
3(g) 
reaksiya natijasida esa entropiya kamayadi. Agar
reaksiyada faqat qattiq jismlar ishtirok etsa, entropiya nihoyatda kam o’zgaradi. 
Masalan:


2Mg+Sn = Mg


2
Sn reaksiya vaqtida entropiya juda kam o’zgaradi. Entropiya 

ham xuddi entalpiya va ichki energiya kabi modda holatiga bog’liq.


Tabiiy jarayonlar ikkita harakatlantiruvchi kuch ta'sirida amalga oshishi 
mumkin:
1) har qanday sistema o’zining energiya tutumini kamaytirishga va jarayon 
vaqtida o’zidan issiqlik chisarishga intiladi. Bu jarayonda entalpiya o’zgarishi
manfiy ( H<0) bo’ladi.
2) sistemaning tartibsizligi o’zining eng yuqori holatiga o'tish uchun intiladi.
Bu intilish temperatura va entropiya o’zgarishi S ga bog’liq.
Agar modda bir holatdan ikkinchi holatga o’tganida uning energiya tutumi
o’zgarmasa (ya'ni Nq0 bo’lsa), unday jarayon entropiya o’zgarishiga bog’liq 
bo’ladi va u entropiya ortadigan tomonga yo'naladi (ya'ni S>0 bo’ladi).
Agar sistemaning tartibsizlik darajasi o’zgarmasa (ya'ni 
S=0 bo’lsa),
jarayonning yo’nalishi entalpiyaning kamayishi tomon ( H<0) boradi. Kimyoviy 
jarayon sodir bo'layotgan sistemada, bir vaqtning o’zida ham entalpiya, ham
entropiya o’zgarishi mumkin. Bunday hollarda o’zgarmas bosimda sodir 
bo’ladigan jarayonlarni harakatga keltiruvchi kuch sistemada izobar potensialning
o’zgarishi deb ataladi; uni 
G bilan ishoralanadi va quyidagi formula bilan
aniqlanadi.
G= H-T S

(7)

Agar biror jarayon zotan borishi mumkin bo’lsa, unda G ning o’zgarishi 
noldan kichik bo’ladi:
G<0. Demak, reaksiya mobaynida G ning qiymati 
kamayadigan jarayonlargina o’z-o’zicha sodir bo’lishi mumkin. Ayni sharoitda
borishi mumkin bo'lmagan jarayonlar uchun: G>0 dir.
Izobar potensial yoki Gibbs energiyasi G= H-T S; H – entalpiya faktori
deb yuritiladi. Ular bir-biriga qarama-qarshi intilishlarni ifodalaydi. 
H sistemada
tartibsizlik kamaytirishga, T S – tartibsizlik darajasini ko'paytirishga intiladi. 
G=0 qiymatga ega bo’lganda entalpiya faktori uning entropiya faktoriga teng
bo’ladi. 


H=T S. Bu sharoitda sistema muvozanat holatiga keladi. O’z-o’zicha sodir


bo’ladigan reaksiyalar uchun G<0 dir.
Reaksiyaning «o'ng» yoki «chap» tomon yo’nalishi to’rt xil variantga ega
bo’lishi mumkin. Bu holatlarni konkret misollarda ko'rib chiqamiz. 
1. Entropiya ortishi bilan boradigan izotermik reaksiyalar (ya'ni
H<0 va

S>0). Bunday reaksiyalar jumlasiga bir molekulalarning bir necha molekulalarga


parchalanish reaksiyalari kiradi. Masalan, H
2
O

2


ning 298 K da va bosim 101,325
kPa sharoitda parchalanish /disproporsiyalanishi/ 
2H

2


O
2(g)

= 2H
2


O

(g)
+ O

2(g)
H

o
r-iya

=-211,43 kJ mol
-1

S
o


r-iya

=298 J mol


-1

gradus
-1


G
o


= H

o
-T S

o
=-250.37 kJ mol
-1

Gibbs energiyasining manfiy qiymati bu reaksiya o’z-o’zidan sodir bo’lishini


ko’rsatadi.
2. Entropiya kamayishi bilan boradigan endotermik reaksiyalar (ya'ni
H>0,

S<0). Bunday reaksiyalar saytmas tarzda bora olmasligi mumkin, chunki bu xol


uchun G

o
>0 dir. Masalan, standart sharoitda 


H

2(g) 

+ 2O
2(g)

= 2HO
2(g)


reaksiya o’z-o’zicha bora olmaydi. Bu hol uchun H


o
r-iya

=-67,83 kJ mol
-1
,

S
o


r-iya

=-359,67 J mol


-1

gradus
-1

G
o
= H

o
-T S

o
=103,83 kJ mol
-1

3. Entropiya kamayishi bilan sodir bo’ladigan ekzotermik reaksiyalar ( H<0, 


S<0)
H



ning absolyut qiymati T


.
S nikidan katta bo’lgan holda G

o

<0 bo’ladi.


Masalan: H
2(g)
+3H

2(g)
=2NH

3(g)
reaksiyasi uchun 
H
o

=-92,40 kJ, 


S
o


=-200,06 J 

mol
-1

K
-1
, bundan G

o
r-iya

=-92,4+298*200.06/1000=-32.8 kJ.


Ko’rinishicha, Gibbs energiyasining qiymati manfiy ishoraga ega, bu holda


jarayon o’z - o’zicha o’ng tomonga borishi kerak. Lekin, standart sharoitda bu 
jarayonning tezligi cheksiz kichik. Uni amalga oshirish uchun yuqori bosim (415-
4150 kPa), yuqori temperatura (400-450
o
S) va katalizator (g'ovak holdagi temir) 

mavjud bo’lgan sharoitdagina sezilarli tezlikka ega bo’ladi.


4. Entropiya ortishi bilan sodir bo’ladigan endotermik reaksiyalar (ya'ni 
H>0 va
S>0). Bunday reaksiyalar yuqori temperaturalarda o’z-o’zicha amalga 
oshishi mumkin, chunki bu sharoitda T
.
S (entropiya omili) reaksiyaning 

entalpiyasi ( H) dan katta.


Bu variantga asosan mahsulot molekulalari soni dastlabki moddalar 
molekulalarining sonidan ortiq bo’lgan endotermik reaksiyalar misol bo'la oladi.
Misol: N
2
O

2


= 2NO
2
reaksiya uchun 

N
o


=58 kJ, 

S
o


=176 J

.
K


-1.

mol
-1



binobarin G


o
=58-298*176/1000=5.55 kJ.

Bu reaksiya uchun G


o
ning qiymati noldan katta. Demak, bu reaksiya 298 K 

da o’z-o’zicha sodir bo'la olmaydi. Agar temperaturani oshirsak, masalan, Tq398


K ga yetkazilsa, reaksiya o’z-o’zidan sodir bo’la oladi, chunki 398 K da G
o

manfiy ishoraga ega bo’ladi: G


o
=-58-398*176/1000=-12.05 kJ.


5. Nihoyat, G
o
=0 bo’lganda, reaksion sistema muvozanat holatga keladi. Bu 

holda sistemaning erkin energiyasi minimal qiymatga ega bo’ladi. Agar


G
o

=0
bo’lsa, H


o
=T

.


S bo’ladi. Bunda T= H
o
/ S

o
kelib chiqadi. Sho’nga ko'ra, biz 


oxirgi formula asosida to’g’ri va teskari jarayonlarning temperaturalarini hisoblab
topishimiz mumkin.




http://fayllar.org
Download 65,93 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish