Referati mavzu: tibbiyot genetikasi sohasidagi yutuqlari,muammolari va istiqbollar haqida

Mendelning duragaylash orqali genetic analiz qilish metodi.
Irsiyat qonunlarining yaratilishida G. Mendel asossolgan duragaylash metodi katta ahamiyatga ega. Bu metod o’zining samaradorligi barcha genetikaga oid ilmiy-ilmiy tadqiqot ishlarida keng qo’llanib kelinmoqda. Duragaylash metodining mohiyati quyidagilardan iborat: tajriba uchun ota-ona o’simliklari sifatida o’rganilayotgan belgilari bo’yicha irsiy toza (gomozigotali) hamda o’zaro keskin farq qiladigan (alternativ) navlar olinadi. Masalan, no’xotning guli qizil-oq, urug’i sariq-yashil rangda, urug’ shakli tekis burishgan navlar. Ular o’zaro chatishtirilib olingan duragay o’simliklarda ota-ona belgilarining irsiylanishi bir necha avlod davomida o’rganiladi. Mendel dastavval bitta belgisi, so’ngra ikkita va nihoyat, uchta va undan ortiq belgisi bo’yicha keskin farq qiluvchi organizmlarni chatishtirishni esa poliduragay chatishtirish deb yuritiladi.
Irsiyatni duragaylash metodida foydalanib o’rganilganda quydagi genetic qo’llaniladi. Ona organizimini “ ♀ ” (Zuhro-Venera ko’zgusi) belgisi, ota organizimini esa “ ♂ ” (Marsning qalqoni va nayzasi) belgisi, bilan ifodalaniladi. Ularni chatishtirish “ X ” iborasi bilan belgilanadi. Ota-ona organizmlar oldida lotincha “P” (lotincha so’z “parentale” – ota-ona demakdir) xarfi qo’yiladi. Ularni chatishtirish natijasida olingan birinchi avlod duragay F₁ , ikkinchi avlod duragay F₂ va hakozo simvollar bilan belgilanadi. “F” lotincha “filia” so’zidan olingan bo’lib, farzandlar ma’nosini bildiradi. Birinchi avlod (F₁) duragayni ressesiv gomozigota forma bilan qayta chatishtirish, ya’ni tahliliy – bekkross natijasida olingan avlon F_B tarzida ifodalanadi.
Tibbiyot genetikasi — odam organizmidagi irsiy kasalliklar, ularning kelib chiqishi, klinikasini oʻrganadi. Odam organizmida kechayotgan barcha hayotiy jarayonlar, belgilarning nasllanishi, irsiy kasalliklar tarqalishi va kelib chiqish mexanizmlari genetik qonuniyatlarga asoslangan. Irsiyat toʻgʻrisidagi dastlabki tushunchalar Gippokrat, Aristotel, Anaksagor va Abu Ali ibn Sinolar tomonidan aytilgan. XIX asr boshlarida irsiyat qonuniyatlarini chex olimi I.G.Mendel kashf etdi.
1970-yillardan boshlab Oʻzbekistonda genetika fani rivojlana boshladi. Bu rivojlanishga akademiklardan X.Toʻraqulov, J.H.Hamidov, J.A.Musayev, professor A.T.Oqilovlar katta hissa qoʻshishdi. Olimlardan Majidov va Shomansurovlar asab kasalliklari patogenezida irsiy omillarning rolini oʻrgandilar. 1971-yilda Toshkent Davlat tibbiyot institutida Markaziy Osiyoda birinchi marta Hamidov va Oqilovlar rahbarligida tibbiy genetik maslatxona tashkil etildi.