Referati mavzu: Barqaror rivojlanish va ekologik ta'lim tarbiya reja

TABIATDAGI DEGRADATSIYA JARAYONLARINI BARTARAF
QILISH VA EKOLOGIK MUVOZANATNI BARQARORLASHTIRISH

Tabiatdagi degradatsiya jarayonlarini bartaraf qilish va ekologik muvozanatni barqarorlashtirish maqsadida, qazilma boyliklar konlarini ishga tushirish, ulardan ma'danlarni qazib olish, transportda qayta ishlash korxonalariga tashish, rudalarni boyitish va ulardan kerak bo'lgan mahsulotlarni ajratib olish jarayonlari murakkab texnologik tizimlar masalalarining mukammalligi ko'rib chiqilishi lozim.O’zbekistonda yiliga 200 mln. tonnadan ziyod tog’ jinslari qazib olinib, chiqindi sifatida tashlangan jinslarning hajmi 150 mln. m³ dan ortiqni tashkil etadi. Kon va shahtalar atrofiga chiqarib tashlanayotgan qoplama jinslar faqat Olmaliq va Navoiy tog’- kon sanoati majmuasida 20 ming ra maydonni egallaydi. Chiqindilarni to’planishi katta maydonda tuproq va yaylovlardan foydalanishni cheklab, yer osti suvlarini ifloslaydi.

Ekologik degradatsiyaning mohiyati va kelib chiqish sabablarini o’rganish, uning inson salomatligiga ta’siri va oqibatlarini o’rganish, keltirib chiqaruvchi kimyoviy omillarni bartaraf etish,respublika bo’yicha ekologik holatni tahlil qilishda O’zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlari,O’zbekiston Respublikasi Prezidentining asarlari, ma’ruzalari, qarorlari, farmon va farmoyishlari, Vazirlar Maxkamasining qarorlari, farmoyishlari hamda boshqa vakolatli organlar bilan kelishilgan va qabul qilingan qarorlari,yetakchi ekolog olimlar,”Ekoharakat” vakillari va tajribali mutaxasislarning fikr-mulohazalari, ommaviy axborot vositalari va internet ma’lumotlaridan foydalanildi.

O’zbekiston Respublikasi barqaror rivojlanish konsepsiyasida tabiatni muhofaza qilish sohasiga e’tiborni qaratdi. Shu nuqtai nazardan, 1992-yil 9- dekabrda “Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida”gi Qonun qabul qilinganligini yuqorida aytib o’tgan edik. Ana shu qonunda tabiatni muhofaza qilishda xalqaro

aloqalar va birgalikda faoliyat yuritish masalalari ham kiritilgan, jumladan Qonunining 53-moddasiga asosan, O'zbekiston Respublikasi tuzgan Xalqaro shartnomada ushbu Qonundagidek yoki O'zbekiston Respublikasining tabiatni muhofaza qilishga doir boshqa qonun hujjatidagidan o'zga qoidalar belgilangan bo'lsa xalqaro shartnoma qoidalari qo'llaniladi. O'zbekiston Respublikasining qonunlarida birmuncha qattIqroq talablar belgilangan hollar bundan mustasno. Ifloslangan atmosfera havosi, suv havzalari, ko'chib yuruvchi mikroblar va hayvonlar davlat chegarasini bilmaydi. Bu hol birgina davlatni emas, balki barcha davlatlarning o'zaro va xalqaro hamkorlikda bo'lishini talab etadi. Shundagina tabiatni muhofaza qilish ishi dunyo xalqlari manfaatlariga qaratilgan bo'ladi. Dunyodagi barcha mamlakatlarning hamkorlikda faoliyat yuritishi talab etiladi, bu o'rinda O'zaro Iqtisodiy Yordam Kengashi (O’.I.Yo.K)ning tabiatni muhofaza qilish bo'yicha tuzgan dasturi muhimdir. Unga ko'ra tabiatni muhofaza qilishda mamlakatlar birgalikda quyidagi muammolarga e'tibor berishlari talab etiladi:

XULOSA

O'zbekiston Respublikasi barqaror rivojlanish konsepsiyasining huquqiy asoslari Respublika konstitutsiyasida belgilab berilgan bo'lib, uning 55- moddasida “Yer,yer osti boyliklari,suv, o'simlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zahiralar umummilliy boyliklardir,ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat himoyasidadir” deb,belgilab qo’yilgan.O’zbekiston Respublikasi ekologik siyosatining asosiy yo'nalishlari, mazmun mohiyati,tamoyillarining nimalardan iborat ekanligi,Respublikaning birinchi Prezidenti,marhum I.A.Karimovning asarlari va ma'ruzalarida o’z ifodasni topgan hamda ilmiy va nazariy asoslab berilgan.

Ilmiy -texnika taraqqiyoti jadal rivojlanib borayotgan globallashuv jarayonida O'zbekiston Respublikasining barqaror ekologik rivojlanishiga erishish, havo, suv , yer resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish, iqlim o'zgarishlari, ekologik muammolarning kelib chiqishi bilan bog'liq masalalar hamda tabiat muhofazasiga oid strategik davlat dasturlarini qabul qilish va unga rioya etish juda katta ahamiyatga egadir. Respublika keskin o’zgaruvchan,quruq iqlimli mintaqada joylashganligi tufayli,mazkur hududda ekologik siyosatning to’g’ri amalga oshirilishi mamlakatning barqaror taraqqiyotiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Respublikada mazkur sohada bajarilayotgan keng ko'lamdagi ishlar,qabul qilinayotgan qonunlar ekologik siyosatning amaliy faoliyatini belgilaydi. Mintaqadagi tabiatni muhofaza qilishga oid huquqiy meyyoriy

hujjatlarning qabul qilinishi , ekologik xavfsizlikning mintaqaviy muammolarini bartaraf qilish masalalari hozirgi globallashuv davrida yana ham kattaroq ahamiyat kasb etmoqda.

Mahalliy aholining manfaatlari,sog’lig’i, salomatligi, kelajak avlodlarning taqdirini o’ylamasdan mintaqaning ekologik holatiga yovuzlarcha tajovuz qilinishi,tabiiy suv havzalaridan noto’g’ri foydalanish,qishloq xo’jaligida o’ta zaharli,kimyoviy moddalarning o’lchovsiz qo’llanilishi,zararli oqibatlarga, rak,o’pka sili, jigar, oshqozon kasalliklari, ayollar kamqonligi,bir yoshgacha

bo’lgan bolalarning o’limi holatlariga olib keldi, bundan tashqari Respublikaning o’simliklar va hayvonot olami genofondiga ham putur yetkazdi.

Mamlakatimizda qishloq, o’rmon va xo’jalik tarmoqlaridagi tabiiy jarayonlarning keskin bo’zilishiga olib keladigan barcha zaharli kimyoviy moddalarni qo’llash ustidan qattiq nazorat o’rnatilib,havo,suv va tuproq muhitini insonning hayotiy faoliyati uchun zararli yoki salbiy ta’sir etadigan moddalar bilan ifloslantirishni to’xtatish chora tadbirlari ko’rilmoqda.

Respublikaning atoqli davlat rahbari,birinchi Prezidentimiz, marhum

1. 
   A.Karimov ta’kidlaganlaridek,”Sanoat korxonalarida atmosferaga,suv havzalariga va tuproqqa ifloslantiruvchi hamda zararli moddalarni tashlaganlik uchun solinadigan maxsus soliqdan keng foydalanilgan holda mas’uliyatni oshirish darkor.Ularda zamonaviy, samarali tozalash qurilmalari tizimini joriy etish darkor.Boshlang’ich xom ashyodan tayyor mahsulot olgunga qadar komleks foydalanishga imkon beradigan yangi,zamonaviy, ekologik jihatdan samarali uskunalarni o’rnatish lozim”.
   

Respublikada ekologik siyosatni to’g’ri amalga oshirish maqsadida “Fuqarolar sog’lig’ini saqlash to’g’risida”,”Yer osti boyliklari to’g’risida”, “Davlat sanitariya nazorati to’g’risida”, “Dori vositalari va farmaseftika sanoati to’g’risida”,“Yerkin iqtisodiy zonalar to’g’risida”,“Veterenariya to’g’risida”,”Seleksiya turlari to’g’risida”, “Tabiiy boyliklar monopoliyalari to’g’risida”, “Alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar to’g’risida”, “O’simliklar karantini to’g’risida”,”O’rug’chilik to’g’risida” kabi bir qancha qonunlar qabul qilindi.

O’zbekiston Respublikasi barqaror rivojlanish konsepsiyasida atmosfera havosini,suv havzarini, yer va yer osti boyliklarini muhofaza qilishga doimo birinchi darajali masala deb qarab kelingan. Markaziy Osiyo mintaqasida murakkablashib ketgan ekologik vaziyat butun insoniyat oldiga tabiatni,atrof muhitni muhofaza qilishni, agar ana shu muammoni hal etishga zudlik bilan kirishilmasa, uning oqibatlari o’ta dahshatli bo’lishi va hattoki dunyo tamadduni halok bo’lishi mumkinligi to’g’risidagi masalani kundalang qilib qo’ydi.

O’zbekiston Respublikasi “Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida”gi Qonuni 1992-yil 9-dekabrda qabul qilingan bo’lib, mazkur qonun 11 bo’lim, 53 moddadan iborat. U tabiiy muhit sharoitlarini saqlash, tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning huquqiy, iqtisodiy va tashkiliy asoslarini belgilab beradi,unda tabiatni huquqiy muhofazalash, muhofaza qilish obyektlari, Oliy Majlisining tabiatni muhofazasiga oid huquqiy munosabatlarni tartibga solish sohasidagi, Vazirlar Mahkamasi, davlat hokimiyati va boshqaruv mahalliy idoralarining Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitasining ushbu sohadagi vakolatlari keng ko’rsatib berilgan.

“Atmosfera havosini muhofaza qilish to’grisidagi” Qonun 1996 yil 27 dekabrda qabul qilinib,u 30 ta moddadan iboratdir.Qonunning 1 moddasida, “Atmosfera havosi tabiiy resurslarning tarkibiy qismi bo’lib, u umummilliy boylik hisoblanadi va davlat tomonidan muhofaza qilinadi”deb yozib qo’yilgan.

“Yer kodeksi” 1998 yil 30 aprelda qabul qilingan bo’lib, u 14 ta bob, 91 moddadan iboratdir. Yer resurslari,ularni ekologik holati va muhofaza qilish masalalari davlat ahamiyatiga molik bo’lgan masalalardan hisoblanadi.

“O’simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to’g’risida”gi Qonuni 1997-yil 26-dekabrda qabul qilingan. Respublikada o’simliklar dunyosini huquqiy muhofaza qilish va undan foydalanishning huquqiy tartibi bilan tartibga solingan.

“Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to’g’risida”gi Qonuni 1997-yil 26-dekabrda qabul qilingan.Hayvonlar biosferaning eng asosiy qismi bo’lib, geografik qobiqda kimyoviy elementlarning migratsiyasida katta rol o’ynaydi. Hayvonlar tayyor organik mahsulotlarni iste’mol qilib, biologik modda almashinuvida faol qatnashadi.

Globalashuv jarayonidagi bugungi vazifamiz,yo’l qo’yilgan xatoliklarni oldini olish,tabiatni muhofazasiga butun diqqat e’tiborni qaratish,tevarak atrofdagi ekologik muvozanatni saqlab qolish hisoblanadi.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi sifatida Jahon oziq ovqat dasturi 1963 yilda tashkil etilgan bo’lib, 3 mln tonnaga yaqin oziq ovqatni taqsimlash uchun

ma’suldir.Oziq ovqat dasturiga rivojlanayotgan mamlakatlarning kambag’al aholisiga yordam ko’rsatish va jahonda ochlik va nochorlik bilan kurash olib borish vazifasi yuklatilgan bo'lib, mazkur dastur xizmatidan jahonda 50 mln kishi foydalanadi. Jahon oziq ovqat dasturining xodimlari 4115 kishini tashkil etib,shundan 1525 xodim turli joylar,581 kishi bosh qarorgoh,2180 kishi esa favqulodda vaziyatlarda ishtirok etadigan xodimlardir.1997 yilda dastur hisobiga 53 mln kishiga 2,7 mln tonna oziq ovqat etkazib berildi.

Giyohvand moddalarni nazorat qilish va jinoyatchilik to’g’risida ogohlantirish boshqarmasi-YUNDKP 1997 yil 1 noyabrda tashkil topgan.Uni tashkil etishdan maqsad giyohvand moddalar ustidan nazorat qilish,jamoatchilikni jinoyatdan ogoh etish,xalqaro terrorizm muammolaridan hal etishda BMT imkoniyatlaridan foydalanish masalalarini nazarda tutadi.Boshqarma quyidagi qismlardan iborat:

- Giyohvand moddalar ustidan nazorat o’rnatish bo’yicha BMT dasturi; -Jinoyat to’g’risida ogohlantirish bo’yicha xalqaro markaz.

Dastur giyohvand moddalar ustidan nazorat va bu boradagi BMTning ishini muvofiqlashtiruvchi tashkilot hisoblanadi.Boshqarmaning 1997 -1999 yillardagi byudjeti 168,8 mln dolldrga tengdir.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti qurolsizlanish muammolarini tadbiq etish instituti-YUNIDEP,1980 yilda tashkil topgan bo’lib, dastur qurolsizlanish muammolari va ular bilan bog’lik bo’g’liq xalqaro xavfsizlik muammolariga oid mustaqil tadqiqotlar olib borish tavsiya etilgan.