Referat tema : Menejment tizimida tartibga solish va nazorat qilish



Download 63,56 Kb.
bet4/6
Sana24.06.2022
Hajmi63,56 Kb.
#699059
TuriReferat
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
2- tema (3)

3.1. MENEJMENT JARAYONIDA AXBOROT VA KOMMUNIKATSIYA

Iqtisodiy axborot axborotlarning muhimi hisoblanib, turli tumandir. U qandaydir tizim (korxona, tashkilot va h.k.)ning ishlab chiqarish-xo’jalik faoliyati haqidagi ma’lumotlar majmuasidan iboratdir.


Iqtisodiy axborotni ishlab chiqish uchun nisbatan oddiy algoritmlar, mantiqiy operatsiyalar (tartibga solish, tanlab olish, tuzatuv kiritish)ni arifmetikadan ustivorligi, dastlabki va natijaviy ma’lumotlarni jadvalli shaklda berilishi xosdir.
Shuni ta’kidlash zarurki, axborotni ishlab chiqishning barcha bosqichida qo’llaniladigan axborotning o’lchovi mavjud emas. Yagona imkoniyat – ishlab chiqilayotgan belgilar sonini, ya’ni axborotning hajmini hisobga olish qoladi. Bu miqdor faqat axborot jarayonlarining tashqi tomonini aks ettiradi.
Iqtisodiy axborotning birligi, o’zaro aloqasi, dinamikligi uning muhim alomatlari bo’ladi.
Iqtisodiy axborot bir qator hususiyatlarga ega:

  • U taqdim etishning diskretli shakliga ega va moddiy manbalarda aks ettiriladi;

  • Albatta raqamli materialga ega qiymatiy, tabiiy va boshqa ko’rsatkichlar tizimidan foydalanadi;

  • Uning uchun katta hajm, guruhlarning ko’p martaligi, uzoq saqlanishlik, davriylik xosdir.

Iqtisodiy axborot alohida xabarlar bilan, ya’ni ayrim rekvizitlar ko’rinishida shakllanadi. Ular rekvizit-alomatlar va rekvizit-asoslarga bo’linadi.
Har bir asos o’zining alomatlari bilan barcha iqtisodiy ko’rsatkichni tashkil qiladi. Alomatlar ro’yxatini nomenklatura deb atash qabul qilingan. Nomenklaturadagi har bir alohida ma’no (miqdor) alohida qator bilan – nomenklaturaning o’rni bilan beriladi.
Iqtisodiy axborotning tasnifi uni o’rganishni osonlashtiradi.
Har qanday nomenklatura uchun uning barqarorlik koeffitsiyenti, ya’ni doimiy axborotning o’zgaruvchanining hajmiga nisbati muhimdir.
Iqtisodiy axborotning ommaviyligi, ya’ni belgilangan vaqt ichida o’zgaruvchan axborotlarning ular nomlarining soniga nisbati uning eng muhim hususiyatidir.
Murakkablik koeffitsiyenti operatsiyalar sonining ko’rsatkichlar nomlarining soniga nisbatidan iboratdir.
Transformatsiya (o’zgartirish) koeffitsiyenti – dastlabki ko’rsatkichlar sonining natijaviy va oraliqlar soniga nisbatidan iboratdir.
Axborotlarga asoslangan, maqsadi oldindan belgilangan va shu maqsadga erishish dasturi ishlab chiqilgan boshqariluvchi jarayonga maqsadli ta’sir ko’rsatish - qaror qabul qilish deb ataladi. Qarorning shakllanish jarayoni esa – qaror qabul qilish jarayoni deb yuritiladi. Tashkilotni boshqarish doirasida mehnat taqsimotiga muvofiq qabul qilinadigan qarorlar boshqaruvning u yoki bu vazifasiga kiradi.
Tashkilotni boshqarishning yuqorida ko’rib chiqilgan tizimi albatta, unga kibernetik nuqtai nazardan yondoshuviga ko’ra belgilangan. Agar boshqaruv tizimi haqida ayrim mavhumliklarsiz gapiradigan bo’lsak, yuqorida qayd etilganlardan tashqari tashkilotning boshqaruv tizimiga uning tashkiliy tarkibi, xodimlar, vazifani bajarish choralarini ko’rish, tashkilotning ichki madaniyati va hokazo omillar ta’sir ko’rsatadi.
Kelib chiqish manbaasiga bog’liq ravishda axborot tashqi va ichki axborot turlariga bo’linadi. Tashqi axborot tashqi muhitdan alinadigan xabarlardaniborat bo’ladi. Bular jumlasiga yuqori tashkilotlar farmoyishlari, reja topshiriqlari, mahsulotni sotish shartlari haqida axborotlar kiradi. Ichki axborot haqida axborotlar kiritilishi mumkin.
Boshqaruv xodimlari madaniyatini ta’minlashning asosiy yo’llari - boshqaruv ilmini chukur egallash, umumiy madaniy darajasi va malakasini muntazam oshirib borish, o’z faoliyati natijalarini taxlil etish va tushunish, ijobiy shaxsiy sifatlarni rivojlantirishdan iborat. Boshqaruv madaniyati uchun boshqaruv jarayonini tashkil etish madaniyati darajasi muxim ahamiyatiiyatga ega. Boshqaruv jarayoni madaniyatiga rioya qilish korxonada zamonaviy boshqaruv jarayoni qo’llanilishini bildiradi. Boshqaruv jarayoni madaniyati shuningdek, boshqaruv mexnatini (boshqaruv mexnatini maqbul taksimlash, kooperasiya qilish va chegaralash, ishchilar sonini meyorlash, qadrlarni to’g’ri joylashtirish va ulardan foydalanish) va ishlovchi ish joyini (ish joyi va binoning kulayligi, ularning sanitariya-tozalik talablariga javob berishi), maqbullashtirishsh, majlislarni, suxbatlarni, tashrifchilarni qabul qilish, uchrashuv, telefon orqali surash, mexnatkashlar xatlari bilan tanishishni to’g’ri tashkil etish va rasmiylashtirishni xam kamrab oladi. Boshqaruv jarayonida turli-tuman texnika - oddiy kalkulyatordan tortib murakkab EXMlargacha qo’llaniladi. Menejerlar bu texnika imkoniyatlari va maqbul foydalanish soxalarini bilishlari lozim bo’lib, bu boshqaruv madaniyati darajasini bildiradi. Boshqaruv madaniyatining ajralmas unsuri - xujjatlar yuritish madaniyatidir. Xujjatlarning boshqaruv jarayonidagi ahamiyatiiyati juda katta, chunki boshqaruvning biror-bir vazifasini xujjalar asosida yetkazilib beriluvchi axborotsiz amalga oshirib bulmaydi. Xujjatlardagi axborot korxona tashqi va ichki faoliyatining xamma tomonini kamrab oladi. Boshqaruv jarayonining barcha operasiyalari amalda xujjatlardan boshlanib, xo’jatlar bilan tugaydi. shovkin Boshqaruv uslubi Boshqaruv madaniyatini takomillashtirish - uning bara unsurlarini takomillashtirish demakdir. Boshqaruv uslubi - bu ma’lum bir raxbarning boshqaruv jarayonida kullovchi o’ziga xos va o’zgarmas usul va xarakatlari yigindisidir. Mutlako uxshash kishilar bulmagani kabi vazifalar ko’pligi sababli mutlako bir xil boshqaruv uslubi xam bulmaydi. Raxbar fakat o’ziga xos xususiyat va sifatlar vositasida fakat o’ziga xos, mansub uslubda ish yuritadi. Bu ma’noda uslub raxbarni shaxs sifatidagi xususiyatlarini, balki faoliyati xususiyatlarini ifodalaydi. Kishilarni boshqarar ekan, raxbar jamoaning natijaviy maksadin kura biladi va uni shu maksad sari yunaltiradi. Raxbar ishning moxiyatiga tushungan va uni chukur urgangan xolda mutaxassislar faoliyatini moxirona birlashtirish va yunaltirishi kerak. Tshlab chiqarishni boshqarish uslubi boshqaruv apparati, barcha raxbar va mutaxassislarning katta va murakkab faoliyatini aks ettiradi. Boshqaruvning xar bir vazifasi o’ziga xos xususiyatlarga ega va shu sababli unga som usullarni talab etadi. Nazariy jixatdan boshqaruv apparatining umumiy uslubi aloxida boshqaruv tashkilotlari uslublari yigindisidan iborat bo’lishi kerak. Lekin amalda aloxida tashkilotlarning turli uslublari o’zaro birlashib, bir-birini boyitadi va natijada, butun boshqaruv apparatiga xos bo’lgan o’ziga xos boshqaruv uslubi vujudga keladi. Xisobchining yuqsak darajadagi aniqligi, mexaniqning extiyotkorligi, iqtisodchining rejaliligi va x.k.bilimlarni boshqarish uslubini belgilovchi majmuaning tarkibiy qismlaridan iborat bo’ladi jamoaning xar bir a’zosi o’z uslubini kiritadi, va shu yo’l bilan ushbu jamoa boshqaruv uslubi vujudga keladi. Ko’pincha jamoadan biror xodim ketib, urniga yangi kishi kealdi. U, odatda jamoada undan oldingi xodim egallagan joyni egallamasligi mumkin. U mavjud uslubga moslashishi, jamoa ish yuritish uslubiga to’g’ri keluvchi uslub yaratishi lozim. Albatta uning ishlash uslubi mexnat jamoasi uslubiga xam ta’sir ko’rsatadi. Zamonaviy uslub jamoaning xar bir a’zosi oldiga katta talab kuyadi, va shu bilan birga o’z-o’zidan mamnun bo’lish, ma’muriyatchilik, rasmiyatchilikni inkor kiladi. uslub ijtimoiy rivojlanish qonunlarini, ishlab chiqarishni boshqarish tamoyil va usullarini bilishi asosida shakllanadi va boshqaruv malakasi yigindisi kishilarni tashkil etish kunikmasi, shuningdek, shaxsiy tartiblilik bilan xaraqterlanadi. Va, nixoyat, uslub boshqaruv xodimlarining ruxiy va psixologik xususiyatlari, kuchli iroda, kat’iylik, va kurkmaslik, boshqa kishilar faoliyati ni yunaltira olish kabilarni kamrab oladi. Bundan tashqari raxbar tasavvur etish, aniq fikr yuritish, kayishqoklik, ilmiy fikrni tushuna olish va yetkaza olish kobiliyatiga ega bo’lishi kerak. Raxbar menejment, iqtisodiyot va moliya, xuquq, soyiologiya va pedagogika asoslarini bilishi lozim. Bu fanlar butun menejmentga ilmiy karashlar tizimini yaratish imkonini beradi. Boshqaruv fakat ilmiy bilimlariga ega bo’lishni emas, balki boshqarish sn’atini bilishni xam talab kiladi. boshqaruv tashkil etish bilan kugullanuvchi avvalo o’z-o’zini tarbiyalay olishi, o’zini boshqara olishi zarur. Buning uchun u doimo va muntazam o’zini-o’zi tarbiyalashi kerak. Raxbar uslubi eshitish va ukish, so’zlash va yozish, ya’ni axborotni qabul qilish va uni boshqalarga o’zatish malakasida ifodalanadi. Raxbar uchun zarur bo’lgan sifatlar jumlasiga uning tashkilotchilik kobiliyati, ish kobiliyati, kuchi, xushmuomalaligi, irodaliligi kiradi. Bozor sharoitida ishlovchi raxbar va mutaxassislar oldiga kat’iy talablar qo’yilad. Ular yuqori ishbilarmonlik va axloqiy sifatlarga, tadbirkor bulshi, axil jamoa tashkil etish va mexnat jamoasi bilan davlat manfaatlari kelishini ta’minlay olishlari kerak. Zamonaviy raxbarlar yuqori malakaga ega bo’lishi, istikbolni kura olishi va samarali xo’jalik yuritishga imkon yaratuvchi iqtisodiy fikr yuritish, shaxsiy intizomga ega bo’lish, topshirilgan vazifaga javobgarlik xissi bilan yondashish, g’oyalarni to’plash, chiqishimli va ishbilarmon bo’lishi kerak. Raxbar doimo xotirjam va o’ziga ishongan bo’lishi, tashabbuskorlik ko’rsatish, tavakkalchi bo’lishi kerak. Javobgarlik oldida kurkish - kuchsizlik belgisidir. Javobgarlikdan kurkkan kishi raxbar bulolmaydi


Axborot to’g’ri, aniq, o’z navbatida, ob’ektiv. Mazmunli va qarorlarni qabul qilish uchun tushunarli bo’lishi kerak. Axborot hajmi jihatidan kichik, mazmun jihatidan chuqur, uning matni tushunarli va sodda bo’lishi lozim. Korxonani axborot bilan to’g’ri aloqalar ko’rinishidagi turli-tuman axborot oqimlari vositasida ta’minlanib, ular aniq ishlab chiqarish vazifasini xal etish imkonini beradi.
Zamonaviy yirik korxonalarda axborot hajmi million hujjat satri gacha yetadi., bu o’rinda barcha axborot tez qayta ishlanishi zarurligini ham inobatga olish zarur. Masalan, Toshkent aviatsiya zavodida kundalik birlamchi axborot million ko’rsatkichni tashkil etadi. Bunday sharoitda axborot bilan ishlashni tashkil etish bo’yicha quyidagi qator muammolarni xal etish lozim bo’ladi:
Bu yo’nalishda olib boriladigan barcha ishlar axborotni yig’ish va qayta ishlashning yagona umumdavlat tizimini yaratishni ta’minlashi zarur.


Yo’nalishi bo’yicha axborot - boshlang’ich va boshqaruvchi (rahbarlik) axboroti turlariga bo’linadi. Rahbarlik axboroti boshlang’ich axborotni qayta ishlash asosida qaror qabul qilish natijasidir. Boshlang’ich axborot doimo boshqaruv tizimining quyi darajasidan yuqoriroq darajaga qarab harakat qiladi, rahbarlik axboroti esa teskari yo’nalishda harakatlanadi.
Boshqaruv faoliyatida shuningdek, boshlang’ich axborotni qayta ishlash natijasida olingan hosila (ikqilamchi) axborotdan ham foydalaniladi.
Axborotni ro’yxatga olish va saqlash maqsadida uni saqlovchi turli vositalar inson xotirasi, hujjat, perforatsiya kartalari, magnit lentalari, baraban disk, elektr impulslar kombinatsiyasidan foydalaniladi.

Kommunikatsiya - o’zaro fikr almashinuv bilan bog’liq bo’lgan, aloqa uchun xizmat qiladigan tushunchaga aytiladi. Bu degani aloqa yo’li, temir yo’l, suv yo’llari orqali bajariladigan ishlarni oldindan rejalashtirish bu menejmentda boshqaruv tizimining asosiy yo’nalishidir


Rahbar o’z korxonasini rivojlantirish uchun 50-60%gacha o’z vaqtini kommunikatsiya bilan boglashi lozim. Boshqarish vazifalarini bajarishda, rejalashtirish, tashkil etish, tekshirish va tahlil qilish asosan fikr almashish, informatsiyalar olish, reklamalar berish bilan bog’liq bo’lishi kerak. Rivojlangan davlatlarda kommunikatsiya yo’li bilan, amerikalik rahbarlarni 73%, angliyaliklarni 63%, yaponlarni 85%i o’z korxonalarini rivojini bosh omili kommunikatsiya deb hisoblaydi, ya’ni reklama, informatsiya, ishlab chiqarish mahsulotlarini boshqa davlatlarga oson va arzon tez yo’llar bilan sifatli xolida iste’molchilarga yetkazish juda samarali ishlash bilan bog’liq. Korxonalar o’rtasida kommunikatsiya ishlari, bu korxona faoliyatiga ta’sir etuvchi tashqi omillar asosan tezda korxona faoliyatini rivojlanishida ta’sirini aniqlash.
Rahbarlikni yuksak maxorat bilan amalga oshirish uchun korxonada ishlab chiqarish jarayoni to’g’risida yetarli axborot bo’lishi kerak. Ishlab chiqarish mahsulotlarni natijalarni maqsad qilib qo’yilgan natijalar bilan har doim solishtirib analiz qilish, ishlab chiqarish mahsulotlarini zamonaviy talabga javob beradigan darajada ishlab chiqarish uchun zamonaviy boshqarish talab qilinadi. Buning uchun rahbarda har doim quyidagi axborotlar asosida ish olib borishi kerak:
2. Moliya haqida informatsiya, ya’ni ishlab chiqarish mahsulotini tannarhi to’g’risida va korxona moliya faoliyati.
3. Ishchi kuchi to’g’risidagi informatsiya, band bo’lganlar soni va bush o’rinlar.
Korxonadagi vaziyatga qarab rahbar qaysi informatsiya, kachon va kayerda kerakligini tezda o’zi bilishi kerak. Menejer doimo ishlab chiqarish ichida bo’lishi ishchilar bilan suhbatlashishi, unga kelgan axborotlar bilan o’rtoqlashib analiz qilishda ob’ektiv tomonlarini aniq yechimli qilib asoslash, rahbarlik etikasiga kiradi.
Jamoada hamkorlik darajasi- xech bir korxonada ishlab chiqarish jarayonlari agar ixtiyoriy hamkorlik bo’lmasa tekis va samarali ketmaydi. Hamkorlik xissi menejerlik faoliyatida eng muhim bo’lishi kerak. Reklama - bu shunday informatsiyaki uning yordamida iste’molchilarning katta guruxiga ega bo’lishi kerak. Reklama radio, televideniya, ro’znoma va boshqa usullarda amalga oshiriladi.
Erkin bozor iqtisodiyotida reklama katta ahamiyatga ega. Shuning uchun u alohida o’rganilib rivojlantiriladi. Kommunikatsiya majmui o’z ichiga transport, aloqa, televideniya, radioni qamrab oladi. Bozor munosabatlariga o’tish va iqtisodiyotni barqarorlashtirish vazifalari tashqi iqtisodiy aloqani faollashtirish, ya’ni ishlab chiqarishni tashkil etish va uni amalga oshirishda muvaffaqiyatlarga erishishda transport tarmogiga yuksak talab kuymoqda. Bozor iqtisodiyotiga o’tishning dastlabki bosqichlarida 1991-1993 yillardagi ma’lumotlarga ko’ra qishloq xo’jalik va sanoat ishlab chiqarishning kutiladigan pasayishini hisobga olgan holda respublikada transportni barcha turlari bilan tashiladigan yuklarning hajmi 29,7%, avtotransportda esa 50,8% pasaydi.
Oxirgi o’n yil ichida uy telefonlari soni 3 barobarga oshdi. Hozirgi zamon boshqarishida kommunikatsiyani roli juda katta, jumladan axborot olish, uni o’z vaqtida tadbik etishda zamonaviy boshqarish usullaridan, ya’ni kompyutrlar va uyali telefonlar juda qo’l keladi.



Download 63,56 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish