Реферат тайёрлаш тест тузиш/ савол-жавоб Амалий иш тайёрлаш Амалий ишлар (11 та) 20%

---

Киберхавфсизлик асослари
модули

---

Ўқув юкламаси
Фаолият
Соатлар
Маърузалар
44
Амалий иш
30
Мустақил иш
106
ЖАМИ
180
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Баҳолаш
Бажариладиган ишлар
%
Семестр 
50%
Реферат тайёрлаш
7%
Тест тузиш/ савол-жавоб
5%
Амалий иш тайёрлаш
8%
Амалий ишлар (11 та)
20%
Оралиқ назорат
10%
Януний ишлар
50%
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)
Кўчирмачиликка йўл қўйилган
ишларга ажратилган
кредит фоизи
берилмайди
.

---

1 - Маъруза: Фанга кириш

---

Хавфсизлик нима ?
•
Dictionary.com
сайтида “Security” сўзи:
1. Таҳдид ёки хавфдан озод; хавфсиз.
2. Шубҳадан, хавотирдан ёки қўрқувдан ҳоли; ишониш.
•
Тизим тўғрилиги
–
Агар кутилган кириш амалга оширилса, тизим мақул натижани ҳосил 
қилади.
•
Хавфсизлик
–
Агар бузғунчи кутилмаган киришни амалги оширса, тизим ишида 
бузилиш бўлмайди.
Тизим тўғрилиги
Яхши кириш 

Яхши чиқиш
Хавфсизлик
Ёмон кириш 

Ёмон чиқиш
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Ахборот хавфсизлигининг ҳаётдаги 
тимсоллари
•
Ҳаётда қонуний фаолият олиб борувчи шахслар мавжуд, улар расмда
Алиса
ва
Боб
тимсолида акслантирилган.
•
Бироқ, ҳаётда қонуний фаолият юритувчи инсонларнинг фаолиятига
қизиқувчи, уларнинг ишларига халақит берувчи инсонлар ҳам мавжуд
ва улар тасвирда
Триди
тимсолида тасвирланган.
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)
Боб
Алиса
Триди
Тизим
Алисанинг онлайн банки (АОБ)
сценарийcи:
1. Алиса онлайн банкнинг 
бизнес фаолиятини амалга 
оширади.
2. Боб Алисанинг мижози.
3. Триди буз
ғ
унчи.

---

Киберхавфсизлик нима?
•
Киберхавфсизлик
ҳозирда кириб келган янги тушунчалардан
бири бўлиб, унга турли берилган турли таърифлар мавжуд.
•
Хусусан,
CSEC2017 Joint Task Force
(CSEC2017 JTF)
киберхавфсизликка
қуйидагича
таъриф
берган:
киберхавфсизлик
– ҳисоблашга асосланган билим соҳаси бўлиб,
бузғунчилар мавжуд бўлган шароитда амалларни кафолатлаш
учун
ўзида
технология,
инсон,
ахборот
ва
жараённи
мужассамлаштирган.
•
У
хавфсиз компьютер тизимларини яратиш, амалга ошириш,
таҳлил қилиш ва тестлашни
ўз ичига олади
.
•
Киберхавфсизлик таълимнинг
мужассамлашган
билим соҳаси
бўлиб
, қонуний жихатларни, сиёсатни, инсон омилини, этика
ва рискларни бошқаришни
ўз ичига олади
.
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Киберхавфсизлик нима?
•
Тармоқ бўйича фаолият юритаётган
Cisco
ташкилоти эса
киберхавфсизликка
қуйидагича
таъриф
берган:
Киберхавфсизлик
–
тизимларни,
тармоқларни
ва
дастурларни рақамли ҳужумлардан ҳимоялаш амалиёти.
•
Ушбу киберхужумлар одатда
махфий ахборотни бошқариш,
алмаштириш ёки йўқ қилишни; фойдаланувчилардан пул
ундиришни; ёки нормал иш фаолиятини узуб қўйишни
мақсад қилади
.
•
Ҳозирги кунда самарали киберхавфсизлик чораларини
амалга ошириш
инсонларга қараганда қурилмалар сонининг
кўплиги
ва
бузғунчилар салоҳиятини ортиши натижасида
амалий томондан мураккаблашиб
бормоқда
.
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Киберхавфсизлик
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Нима учун киберхавфсизлик керак ?
•
Киберхавфсизлик билим соҳаси
нинг зарурияти
биринчи
мейнфрем компьютерлар
ишлаб чиқарилгандан бошлаб
пайдо бўла бошлаган.
•
Бунда мазкур қурилмаларни ва улар хизмат қилган
миссияларни ҳимояси учун
кўп қатламли хавфсизлик
амалга оширилган.
•
Миллий
хавфсизликни
таъминлаш
заруриятини
ортиши натижасида
комплекс ва технологик
томондан
мураккаб бўлган ишончли хавфсизлик пайдо бўлди.
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Нима учун киберхавфсизлик керак ?
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)
КИБЕРХАВФСИЗЛИК
Ҳисоблашга асосланган мужассамланган билим соҳаси
Ҳисоблаш 
билим соҳаси
Компьютер 
инжинерияси
Ахборот 
технологиялари
Ахборот 
тизимлари
Дастурий 
таъминот 
инжинерияси
Рискларни 
бошқариш
Инсон 
омили
Этика
Сиёсат
Ҳуқуқ
Киберхавфсизлик фани соҳасининг тузилиши

---

Киберхавфсизликнинг фундаментал 
терминлари
Кибер
хавфсизлик
Конфиденциал
лик
Бутунлик
Фойдаланув
чанлик
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Киберхавфсизликнинг фундаментал 
терминлари
•
Конфиденциаллик
–
Тизим маълумоти ва ахборотига фақат
ваколатга эга субъектлар
фойдаланиши мумкинлигини таъминловчи қоидалар.
–
Мазкур қоидалар ахборотни фақат қонуний фойдаланувчилар
томонидан
“ўқилишини”
таъминлайди.
•
Яхлитлик (бутунлик)
–
Маълумотни аниқ ва ишончли эканлигига ишонч ҳосил қилиш.
–
Яъни, ахборотни рухсат этилмаган ўзгартиришдан ёки
“ёзиш”
дан
ҳимоялаш.
•
Фойдаланувчанлик
–
Маълумот, ахборот ва тизимдан фойдаланишнинг мумкинлиги.
–
Яъни, рухсат этилмаган 
“бажариш” 
дан ҳимоялаш.
Киберхавфсизлик асослари (CYSF16MBK)

---

Киберхавфсизликнинг фундаментал 
терминлари
•
Риск
– потенциал фойда ёки зарар бўлиб, умумий ҳолда ҳар қандай
вазиятга бирор бир ҳодисани юзага келиш эҳтимоли қўшилганида риск
пайдо бўлади.
–
ISO “
риск
– бу ноаниқликнинг мақсадларга таъсири” сифатида таъриф
берган.
–
Киберхавфсизликда ёки ахборот хавфсизлигида