Referat mavzu: Turkiyada ilm-fan rivojlanish tarixi. Bajardi: "aut" 401-21-guruh O. Olimov toshkent-2021

Turkiya ilm-fani tarixi

Turk ta’lim tarixidagi birinchi vazirlik Usmonlilar imperiyasi davridagi Maorif-i Umumiyya edi.U 1857 yilda o'z vazirligi nomi bilan tashkil etilgan (EURYDICE, 2007). ta'lim vazirligi.Bundan tashqari, ta'lim xizmatlarini yanada tashkiliy va jiddiy tarzda yo'lga qo'yish kiradi.Islohotlar toʻgʻrisidagi farmoni (1856) samarali boʻldi. Ferman, Majlis-i Vukela (Vazirlar Kengashi)“Maorif vaziri” (maorif vaziri) boʻlishi kerakligini ham taʼkidladi. Birinchi ta'lim Noziri (maorif vaziri) Abdurahmon Somiy posho (1857-1861) va birinchi maslahatchi, olim Hayrulloh Afandi (Erdogdu, 1996).Ta'lim tizimiga oid birinchi tartibga solish bugungi kundagi Milliy Ta'lim Asosiy Qonunidir.Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (Umumiy Taʼlim Nizomi). 1869 yilda Kuchga kirgan ushbu nizom bilan taʼlim vaziri raisligidagi markaziy tashkilotda ilmiy va ikki maʼmuriy boʻlim va viloyat darajasidan iborat “Majolis-i Kebir-i Maorif” (Buyuk Maʼrifat Kengashi) Ushbu assambleyaning filiali va ijro etuvchi organi sifatida ta’lim direktori raisligidagi ta’lim kengashlari tashkil etilgan (MEB, 2007) 1872-yilda Majlis-i Kebir-i Maorif ikki palatadan chiqarilib, yagona majlisga aylandi joriy qilingan (Kodaman, 1999). 1879 yilda ta'lim darajalari bo'yicha markaziy nazorat tashkiloti tashkil etildi. aylanalarda joylashtirilgan va

1. Mekotib-i Aliye (kollej)

2. Mekotib-i Rüşdiye (o‘rta maktab)

3. Mekâtib-i Sybyâniye (boshlang'ich maktab)

4. Mualliflik huquqi va tarjima

5. Matbaa (nashriyot) sifatida tashkil etilgan.

II. Ikkinchi Konstitutsiyaviy davr oxirida taʼlim vazirligi (maʼrifat vazirligi) markaziy tashkiloti

quyidagi birliklardan tashkil topgan (MEB, 2009):

1. Boshlang‘ich ta’lim bo‘limi (Boshlang‘ich ta’lim bo‘limi)

2. Ta’lim boshqarmasi (O‘rta ta’lim bo‘limi)

3. Ta’lim boshqarmasi (Oliy ta’lim boshqarmasi)

4. Xususiy maktablar bo'limi (xususiy maktablar bo'limi)

5. Tahrirlash idorasi (Ro‘yxatga olish idorasi)

6. Hisob bo‘limi (G‘aznachilik boshqarmasi)

7. FHDYo

8. Statistika boshqarmasi

9. Ta’minot bo‘limi (Dars asboblari bo‘limi)

Mustaqillik urushi davrida ikkita ta'lim vazirligi mavjud edi: Anqarada GNAT hukumati.Istanbuldagi Usmonli hukumati Maorif vazirligi, Maorif vazirligi (Akyüz, 2012). 23 aprel,1920-yilda Turkiya Buyuk Millat Majlisining ochilishidan keyin Hukumatning 1920-yil 2-maydagi 3-sonli qonuni bilan Maorif Vazirligi qabul qilindi.

Mandat tashkil etilgan.

1920 yilda Maorif vazirligi;

1. Dastur qo'mitasi

2. Birinchi ta’lim bo‘limi

3. O‘rta ta’lim boshqarmasi

4. Turk artefaktlari boshqarmasi

U 5 birlikdan, 5-Reestr statistika boshqarmasidan iborat. 1923 yilda Istanbuldagi Maorif vazirligi yopildi, Anqarada Maorif vazirligi tashkil etildi.Ushbu kengayish natijasida vazirlikning tashkiliy tarkibi avvalgi bo'linmalarga qo'shimcha ravishda kengaytirildi; Kotibiyat,Oliy taʼlim boshqarmasi, Taftish kengashi, Mualliflik huquqi va tarjima boʻlimi, Xususiy idora va hujjatlashtirish boʻlimi tashkil etildi va 11 ta boʻlimga qayta tashkil etildi. Viloyat tashkilotida ta’lim boshqarmalari va ular ta'lim idoralari sifatida tashkil etilgan (Unat, 1964).

Mustaqillik urushi davrida GNAT hukumatlarining ta'lim bo'yicha o'rinbosarlari quyidagilardir (Akyüz,2012):

Dr. Rizo Nur (1920)

Hamdulloh Suphi (1920-1921)

Mehmet Vehbi (1921-1922)

Ismoil Safo (1922-1924)

Respublika davri